Του Γιώργου Ρακκά, Δρ. Κοινωνιολογίας
Οι ζέστες ήρθαν νωρίς, φέτος, έπειτα από έναν ιδιαιτέρως ήπιο, αλλά και άνυδρο χειμώνα. Οι συνθήκες που διαμορφώνονται αυξάνουν την ανησυχία, τόσο ως προς τις πυρκαγιές του καλοκαιριού, όσο και για την φετινή πορεία της αγροτικής παραγωγής.
Ήδη το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, δημοσιοποίησε στοιχεία ιδιαιτέρως δυσοίωνα, τόσο για την παρατεταμένη ξηρασία, όσο και για τον κίνδυνο ερημοποίησης που αυτή προκαλεί. Όχι μόνον στην Θεσσαλία, αλλά και στην κατά συνθήκη υγρότερη Βόρεια Ελλάδα, ιδίως την Μακεδονία στο σύνολό της και την Θράκη.
Το ζήτημα περνάει στα ψιλά της επικαιρότητας καθώς υποσκελίζεται από την σφοδρότητα του πολιτικού ανταγωνισμού επί της τραγωδίας των Τεμπών, ή του ζητήματος των παρακολουθήσεων. Όμως, αφορά ένα παγκόσμιο φαινόμενο –αυτό της κλιματικής απορρύθμισης– το οποίο επιφέρει μύριες όσες συνέπειες και στην χώρα μας.
Τα νέα που έρχονται και από το εξωτερικό, δεν είναι καλά. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν εκθέσεις όπως αυτή του Στέρν, για την Βρετανική Κυβέρνηση ή ο ΟΗΕ έθεσαν επί τάπητος το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, το ‘αισιόδοξο σενάριο’ που προϋπέθετε ταχεία ανταπόκριση των πολιτικών προέβλεπε ότι η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας θα συγκρατηθεί στον 1,5 βαθμό κελσίου. Σε αυτήν την προοπτική, υποστήριζαν τότε οι επιστήμονες, το φαινόμενο θα παρέμενε διαχειρίσιμο.
Σήμερα έχουμε ήδη υπερβεί το ορόσημο αυτό: όχι το 2050 αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 2020. Πράγμα που σημαίνει πως το αισιόδοξο σενάριο μας τελείωσε: η απορρύθμιση του κλίματος θα είναι πιο σφοδρή, και αυτό συνεπάγεται ότι το παγκόσμιο σύστημα θα βυθιστεί σε εντονότερη κρίση.
Προς το παρόν, ο πιο άμεσος αντίκτυπος της κλιματικής απορρύθμισης είναι στον πληθωρισμό αφ’ ενός –και ιδίως σε ό,τι αφορά στα τρόφιμα· στη μετανάστευση αφ’ ετέρου, καθώς στις εστίες υπερπληθυσμού του πλανήτη, η αύξηση των παγκόσμιων τιμών τροφίμων συνεπάγεται αυτόματα και περισσότερη μετανάστευση.
Μας αφορούν και τα δύο. Όσο για τον πληθωρισμό, στην Ελλάδα επικρατεί μια εντελώς άστοχη συζήτηση: από την μία είναι όσοι τονίζουν την ‘μεγάλη εικόνα’, δηλαδή ότι ο πληθωρισμός είναι δομικός και συνδέεται με το κλίμα ή με την όξυνση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού, και τους κλυδωνισμούς που αυτά συνεπάγονται στο παγκόσμιο εμπόριο. Από την άλλη είναι όσοι αντιτάσσουν σε αυτήν την ερμηνεία την αδυναμία και αυτής της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τις χρόνιες παθογένειες, τα ολιγοπώλια, τον ‘πληθωρισμό της απληστίας’, και τους μεσάζοντες.
Η αλήθεια είναι πως συμβαίνουν ταυτόχρονα και τα δύο. Οι δε εγχώριες παθογένειες έχουν πολλαπλασιαστική επίδραση στις συνέπειες των διεθνών φαινομένων. Για να το πούμε πιο απλά, επειδή ακριβώς οι κρατικές πολιτικές δεν έχουν καταφέρει να ελέγξουν τους δρώντες στην εσωτερική αγορά με τρόπο αθέμιτο, αυτό καθιστά την κοινωνία περισσότερο εκτεθειμένη στην παγκόσμια κρίση. Ούτως ή άλλως όμως πρέπει να προσαρμοστούμε σε έναν υψηλό πληθωρισμό που τροφοδοτείται συστημικά, από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις και την κλιματική απορρύθμιση.
Η ορθολογική αντίδραση από την πλευρά του εγχώριου πολιτικού συστήματος θα ήταν να μεταβάλει την ατζέντα του, ώστε εκείνη να ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες. Εδώ συζητάμε όμως για τους ‘πανελίστες’ και τις διασημότητες που θα περιλαμβάνει το εκάστοτε ευρωψηφοδέλτιο. Αντί να συζητάμε για τα αποθέματα των υδάτων, την θωράκιση της αγροτικής οικονομίας (προσφάτως, οι Ολλανδοί εμπειρογνώμονες έκαναν συγκεκριμένες προτάσεις για τον κάμπο της Θεσσαλίας ο οποίος κινδυνεύει πιο άμεσα από την επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών), την αναδιοργάνωση της πυρασφάλειας, ή το πως θα πρέπει οι πόλεις μας να αλλάξουν όψη, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα θερμικά ηφαίστεια των ολοένα και πιο ζεστών καλοκαιριών. Και φυσικά, το πως θα κλείσουμε τους λογαριασμούς μας με τις χρόνιες παθογένειες, γιατί πλέον τραυματίζουν άμεσα την ανθεκτικότητα της χώρας.
Η κλιματική απορρύθμιση δεν κάνει ‘γκελ’ στην επικαιρότητα, είναι όμως ένας από τους ελέφαντες στο δωμάτιο. Και κινδυνεύουμε να πάθουμε εδώ, ό,τι ο βάτραχος στο γνωστό πείραμα, με την χύτρα που σιγοβράζει.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 13-4-2024)