Χρήστος Μπαξεβάνης
Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ – Διεθνολόγος, Ειδικός Εμπειρογνώμων ΕΕ (2017-2019)
Η μεταρρυθμιστική κουλτούρα εμπνέεται από τις φιλελεύθερες αξίες των δικαιωμάτων των πολιτών, της ανοιχτής κοινωνίας και οικονομίας, την εξωστρέφεια, τον ευρωπαϊσμό, τον συνταγματισμό, την κυριαρχία των θεσμών και την ορθολογική λειτουργία του κράτους. Στον αντίποδα, μια κουλτούρα προστατευτισμού και εσωστρέφειας αντιλαμβάνεται τον περιβάλλοντα κόσμο ως εχθρικό, αντιμετωπίζει τη Δύση με καχυποψία, εμφορείται από νοοτροπία θυματοποίησης, υπακούει σε μια λογική «αναφαίρετων κεκτημένων», «απαράγραπτων δικαίων» και μια έμμονη ιδέα «συρρίκνωσης του Ελληνισμού».
Η σύγχρονη πρόοδος της χώρας είναι μια πορεία διαρκούς αναμέτρησης των δύο αυτών παραδόσεων. Η επικράτηση ηγεσίας με φιλελεύθερη πολιτική κουλτούρα δεν εγγυάται από μόνη της μεταρρυθμίσεις, αποτελεί, ωστόσο, αναγκαία προϋπόθεση.
Η Ελλάδα έχει κατοχυρώσει μεταπολιτευτικά ένα πολύ σημαντικό κεκτημένο. Τις ιστορικές αποφάσεις για τον δυτικό και ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, που λήφθησαν από τον Εθνάρχη Κωνσταντίνο Καραμανλή και για μισό αιώνα ισχύον ανεξαρτήτως της εναλλαγής στην εξουσία κομμάτων με διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Κώστας Σημίτης αποτελούν έναν ξεχωριστό κρίκο στην ιστορική συνέχεια του ελληνικού εκσυγχρονισμού (από τον αστικό εκσυγχρονισμό του Ελευθερίου Βενιζέλου, την ανάπτυξη των δεκαετιών του 50 και του 60, μέχρι την σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ, το Ελσίνκι, τα μεγάλα έργα, την ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ και της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση).
Δύο δεκαετίες μετά, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, σε πολύ διαφορετικές γεωπολιτικές και εσωτερικές συνθήκες, με την ειρήνη απειλούμενη από δύο πολέμους, την Ευρώπη καχεκτική και την αντιπολίτευση κατακερματισμένη και αδύναμη, έρχεται να ξαναπιάσει το νήμα του εκσυγχρονισμού, θέτοντας το δόγμα του «πολυδιάστατου εκσυγχρονισμού» σημείο αιχμής του κυβερνητικού προγράμματος: ιδιωτικοποιήσεις τραπεζών και επιχειρήσεων, παραρτήματα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, αξιοποίηση του αδρανούς εργατικού δυναμικού, περιφερειακή ανάπτυξη, ενεργειακά, ψηφιακά και εμπορικά δίκτυα.
Η πολυδιάστατη κρίση (οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή) που βίωσε η Ελλάδα μαζί με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο κατέδειξε, μεταξύ άλλων, την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε με τρόπο αυτοδύναμο και αποτελεσματικό τους αναδυόμενους κινδύνους και απειλές, τις ραγδαίες παγκόσμιες εξελίξεις και τις αλλαγές που διαδραματίζονται με ταχύτατους ρυθμούς. Μόνο μέσω τολμηρών μεταρρυθμίσεων θα γίνουμε ισχυροί και μέρος των παγκόσμιων αλλαγών, μέρος της σύγχρονης ιστορίας.
Είναι, λοιπόν, η στιγμή με σημείο αναφοράς το Μεταρρυθμιστικό Κέντρο και με στρατηγική τον Προοδευτικό Εκσυγχρονισμό να τεθεί εκ νέου και με αξιοπιστία το αίτημα του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες, οι υστερήσεις και τα βαρίδια σε πολλά μέτωπα που ακόμα δυστυχώς χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγματικότητα: αναχρονιστικές νοοτροπίες, πελατειακές σχέσεις, κρατικιστικές λογικές και συντεχνιακά συμφέροντα που εκτρέφουν την «αμυντική καθήλωση» στα ήδη εξασφαλισμένα.
Η ελληνική πραγματικότητα δεν μπορεί άλλο να τρέφεται από λαϊκίστικές αυταπάτες και βολικές ψευδαισθήσεις, να έλκεται από την αρχαιολατρία και τη θρησκοληψία, να στηρίζεται σε απλοϊκές εξηγήσεις και τελικά να οδηγείται στη δημιουργία εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών, αναπαράγοντας και διαιωνίζοντας το σύνδρομο μιας Ελλάδας φοβικής, περίκλειστης, περιχαρακωμένης στα νότια όρια της βαλκανικής χερσονήσου. Με πρόταγμα το αξιακό παράδειγμα του φιλελεύθερου διεθνισμού και πυρήνα του εθνικού συμφέροντος τον γεωπολιτικό ρεαλισμό, να αναπτύξουμε μια Εθνική Στρατηγική που αποπνέει αυτοπεποίθηση και σιγουριά.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 13-4-2024)