Του Μιλτιάδη Σαρηγιαννίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου, Νομική Σχολή ΑΠΘ
Αν η Ουκρανία διέθετε πυρηνικά όπλα, τότε η Ρωσία θα έδειχνε περισσότερη αυτοσυγκράτηση στις μεταξύ τους σχέσεις και θα λάμβανε σοβαρά υπόψη τις πυρηνικές δυνατότητες του Κιέβου, διότι θα αποτελούσαν αξιόπιστο παράγοντα αποτροπής. Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Ουκρανία υπέγραψαν τον Δεκέμβριο του 1994 το Μνημόνιο της Βουδαπέστης, με το οποίο συμφωνήθηκε η μεταφορά στη Ρωσία των σοβιετικών πυρηνικών όπλων που βρίσκονταν στην Ουκρανία, τους κωδικούς των οποίων βέβαια διέθετε η Μόσχα. Η Ουκρανία, λοιπόν, δεν αξιοποίησε την πυρηνική κληρονομιά της Σοβιετικής Ένωσης, και σε αντάλλαγμα, τα άλλα τρία κράτη, μεταξύ των οποίων η Ρωσία, ανέλαβαν την υποχρέωση να σεβαστούν την εδαφική ακεραιότητα και την πολιτική ανεξαρτησία της Ουκρανίας, να απέχουν από την απειλή χρήσης και τη χρήση βίας σε βάρος της και τέλος, να απέχουν από την άσκηση οικονομικής πίεσης με σκοπό να επηρεάσουν την εσωτερική πολιτική της.
Αν η Ουκρανία είχε κινηθεί γρήγορα, όπως έπραξαν τα περισσότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης που κάποτε ήταν σύμμαχοι και εταίροι με τη Σοβιετική Ένωση -όχι πάντα από επιλογή- και μεριμνούσε για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, σήμερα η Ρωσία δεν θα εξέταζε το σενάριο να επιτεθεί σε επικράτεια που καλύπτεται από το Άρθρο 5 του Καταστατικού της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.Αντίθετα, η Ουάσιγκτον αποσαφήνισε από πολύ νωρίς πως δεν πρόκειται να εμπλακούν αμερικανικά ή νατοϊκά στρατεύματα σε περίπτωση ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αφού η τελευταία δεν είναι μέλος της Συμμαχίας. Επειδή, λοιπόν, στην πολιτική μια χαμένη ευκαιρία απλά δεν είναι ευκαιρία, η Ουκρανία βρέθηκε εκτεθειμένη από τις όψιμες προσδοκίες της για την εισδοχή της στο ΝΑΤΟ.
Αν η Ουκρανία δεν ήταν πρώην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, δεν θα συμπεριλαμβανόταν σήμερα στον χώρο που η Μόσχα χαρακτηρίζει «εγγύς εξωτερικό», και συνεπώς δεν θα χρειαζόταν η τελευταία να διεξάγει «ειρηνευτικές επιχειρήσεις», όπως αυτές στη Μολδαβία και τη Γεωργία. Ωστόσο, το σοβιετικό παρελθόν είναι η συγκολλητική ουσία με την οποία η Μόσχα αναθεωρεί την ιστορία για να διορθώσει τις υποτιθέμενες αδικίες και να αποκαταστήσει το αυτοκρατορικό παρελθόν της, όπως εξήγησε ο νεόκοπος «πατερούλης». Συνεπώς, για να είχε αποφευχθεί η ρωσική επιθετικότητα, θα έπρεπε η Ουκρανία να μην είχε σοβιετικό παρελθόν, και επιπλέον το Κίεβο να μην αποτελούσε το λίκνο της αυτοκρατορικής Ρωσίας.
Αν δεν είχε προηγηθεί η Πορτοκαλί Επανάσταση το 2004 και η Εξέγερση στην Πλατεία Ανεξαρτησίας(Μαϊντάν) το 2013-14 που ενίσχυσαν τις φιλο-ευρωπαϊκές τάσεις στην Ουκρανία, τότε η κυβέρνηση στο Κίεβο θα ήταν η «καλύτερη φίλη» του Κρεμλίνου και θα συναγωνιζόταν το Μίνσκ σε εκδηλώσεις υποτέλειας. Σε αυτή την περίπτωση, η Μόσχα θα εγγυόταν τα δημοκρατικά και δικαιοκρατικά ισοδύναμα για τον ουκρανικό λαό, όπως ακριβώς κάνει και για τον ρωσικό. Δεν θα χρειαζόταν να αντιπαρατεθεί σε κανένα κωμικό ηθοποιό σε ρόλο Προέδρου, αλλά θα υπήρχε ένας ουκρανός «Ναβάνλι» και μερικές ουκρανές «PussyRiot»για να επιβεβαιώσουν τη σημασία του να είσαι ο Πούτιν, ο ηγέτης μιας ανελεύθερης δημοκρατίας.
Αν η Ρωσία ήταν η μοναδική αναθεωρητική δύναμη, τότε δύσκολα θα έβαζε τον υπόλοιπο κόσμο απέναντί της εισβάλλοντας στην Ουκρανία. Αλλά δεν είναι η μοναδική, και πολύ περισσότερο δημιουργεί προηγούμενα για πρόθυμους μιμητές από τον Ειρηνικό μέχρι τη Μεσόγειο.
Αν η Ρωσία ήταν μια κανονική δημοκρατία, ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος. Μαζί και η Ουκρανία.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 5-3-2022