Το 2017 είχε ανακηρυχθεί από φορείς των Σερρών έτος διεκδίκησης λεηλατημένων κειμηλίων από τις Ιερές Μονές του Νομού με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από την υφαρπαγή τους από τους Βουλγάρους κατά την διάρκεια της Β’ Βουλγαρικής Κατοχής.
Ο Αλέξιος Ντόνας, πρόεδρος του Ιδρύματος, εξηγεί πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των Ελλήνων στα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων και η δημιουργία του ΕΙΕ, πέρυσι, στοχεύει στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και στην υπεράσπιση των ελληνικών συμφερόντων.
Οι Έλληνες της διασποράς θα φέρουν το θέμα στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο, προκειμένου να επιστραφούν οι θησαυροί των μονών. Όπως λέει ο κ. Ντόνας «Οι γονείς μας βρέθηκαν στο εξωτερικό σε δύσκολες συνθήκες και οι επιστήμονες που μεγάλωσαν εκτός συνόρων ενδιαφέρονται για τα ζητήματα αυτά».
Έχουν προσκληθεί όλοι οι Βούλγαροι ευρωβουλευτές και έχουν ενημερωθεί τα αρμόδια υπουργεία στην Ελλάδα. «Πιστεύω ότι οι Βούλγαροι γνωρίζουν τις αληθινές διαστάσεις του θέματος. Η εκδήλωση επικεντρώνεται στο επιστημονικό, το νομικό και το ηθικό επίπεδο». Κεντρικός ομιλητής θα είναι ο Βασίλειος Κατσαρός καθηγητής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΑΠΘ.
Πάνω από 500 χειρόγραφα και άλλα τόσα κειμήλια έχουν υφαρπαχθεί και διασκορπιστεί, και τα περισσότερα βρίσκονται σε μουσεία στην Βουλγαρία, επισημαίνει ο κ. Ντόνας. Είναι ο φυσικός και πνευματικός πλούτος των μονών και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της παιδείας και του πολιτισμού που προσφέρουν ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία του ελληνισμού.
Η Συνθήκη του Νεϊγύ (Neuilly), της 27ης Νοεμβρίου 1919, που υπεγράφη μεταξύ της Βουλγαρίας και των νικητριών δυνάμεων του Α’ ΠΠ, εκτός από την ανταλλαγή των πληθυσμών, τα σύνορα και τις αποζημιώσεις, προέβλεπε στο άρθρο 126 ότι «Η Βουλγαρία δεσμεύεται να αναζητήσει και να επιστρέψει αμέσως στην Ελλάδα, την Ρουμανία και το Σερβο-Κροατο-Σλοβενικό Κράτος αντίστοιχα τυχόν χειρόγραφα ή αρχεία ή αντικείμενα αρχαιολογικού, ιστορικού ή καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος που έχουν αφαιρεθεί από τα εδάφη αυτών των χωρών κατά την διάρκεια του παρόντος πολέμου».[1]Το πρωτότυπο του Πρωτοκόλλου μπορούν να το διαβάσουν οι γείτονες, καθώς φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (NHM) στην Σόφια.
Ελάχιστα από τα κλαπέντα έχουν επιστραφεί και βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, ενώ πολλά εντοπίστηκαν σε ξένες συλλογές ή πωλήθηκαν σε δημοπρασίες.
Η Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής Carnegie για τα Βαλκάνια, είναι ενδεικτική των όσων έλαβαν χώρα σε μια σκοτεινή και αιματηρή περίοδο.[2] Ήταν μια μακροχρόνια τρομοκρατία που ξεκίνησε το 1893 με την Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) και με βίαια μέσα επεδίωκε να αλλάξει τα κρατικά σύνορα διεκδικώντας την Μακεδονία. Ακόμη και ο Χίτλερ, γνωρίζοντας τις ακρότητες που διεπράχθησαν από το βουλγαρικό κομιτάτο στο πρόσφατο παρελθόν, αρνήθηκε να ορίσει εδαφικά ανταλλάγματα προς την Βουλγαρία, η οποία είχε μπεί στον Β΄ΠΠ στο πλευρό της Γερμανίας. Μετά τον πόλεμο όταν πέρασε στην σφαίρα της ΕΣΣΔ και παρά την κρατική πολιτική της αθεΐας η Βουλγαρία συνέχισε να κρατά τα κλαπέντα όχι για λόγους θρησκευτικούς, αλλά για να τα χρησιμοποιήσει ως μέσα νέων διεκδικήσεων. Η τακτική της υφαρπαγής, ιδιοποίησης και οικειοποίησης πολιτιστικών θησαυρών αποσκοπεί στην παραχάραξη της ιστορίας. Η συνέχιση της παράνομης κατοχής τους σήμερα εγείρει το εύλογο ερώτημα: γιατί;
Τα λεηλατηθέντα από τις Μονές Τιµίου Προδρόµου Σερρών, Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, Αρχαγγελιωτίσσης κ.α. έχουν “χαθεί” στους διαδρόμους της διπλωματίας, της αποσιώπησης και της ανοχής.