Το ενδιαφέρον του Ομότιμου Καθηγητή του Α.Π.Θ., Παρασκευά Σαββαΐδη, για τους χάρτες της Θεσσαλονίκης, μετρά πλέον 30 χρόνια· η απόκτηση του πρώτου χάρτη, η παρατήρηση των λεπτομερειών του και η υπογραφή που φέρει το όνομα, Captain Thomas Graves, άνοιξαν τον δρόμο για περαιτέρω μελέτη της ιστορίας της υδρογραφίας.
Η πολυετής αυτή έρευνα αντανακλάται στη νέα Έκθεση, με τίτλο, Ανάμεσα στα κύματα και τους χάρτες του Αιγαίου, όπου παρουσιάζεται το έργο των βρετανών υδρογράφων στο Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο.
Ο χώρος της Έκθεσης φιλοξενεί περίπου τριάντα χάρτες, εκ των οποίων οι περισσότεροι ανήκουν στους βρετανούς υδρογράφους, με την αρχική έκδοση των χαρτών να χρονολογείται στα μέσα του 19ου αιώνα, από το 1820 μέχρι το 1860-1870 ή να πρόκειται και για επόμενες εκδόσεις. Ο νεότερος χάρτης είναι, κατά προσέγγιση σαράντα χρόνια πριν από τη σημερινή εποχή. Αντίστοιχα, συναντά κανείς και χάρτες άλλων χωρών, όπως ελληνικούς, γαλλικούς, βασιζόμενοι, ωστόσο, σε εκείνους των βρετανών υδρογράφων -οι σημαντικότεροι, χάρη στην ακρίβειά τους.
Όπως ανέφερε ο κ. Σαββαΐδης, η παρούσα Έκθεση πλαισιώνει ποικίλους άξονες, μεταξύ άλλων, την ανάδειξη της χαρτογραφίας της εποχής, -η πλέον ακριβής και αξιόπιστη μέχρι τα σημερινά χρόνια. Το Αιγαίο, οι ελληνικές ακτές, οι ακτές της Μικράς Ασίας, τα νησιά, οι ακτές της Ανατολικής Μεσογείου, χαρτογραφήθηκαν για πρώτη φορά με μεγάλη ακρίβεια, από τους βρετανούς υδρογράφους. Επιπλέον, στόχος της Έκθεσης είναι και η ανάδειξη του προσωπικού έργου των υδρογράφων, οι οποίοι ήταν λάτρεις, ειδικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ο γαλλικής καταγωγής, Francis Beaufort, άσκησε ρόλο προϊσταμένου. Με σπουδές στις Κλασικές Επιστήμες, την Τέχνη, την Υδρογραφία και λάτρης των Φυσικών Επιστημών, γνώσεις που μετέδωσε στους τοπογράφους, υδρογράφους, χαρτογράφους, οι οποίοι εργάζοντας υπό τις εντολές του.
Μια “ματιά” στην Έκθεση
Στη διάρκεια της Έκθεσης μαθαίνει κανείς για τους βρετανούς υδρογράφους, οι οποίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ασφαλή ναυσιπλοΐα και να εξελίξουν το εμπόριο, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα ερευνήθηκε ένα μεγάλο κομμάτι γης, το οποίο μετέπειτα απέκτησε γεωγραφική ταυτότητα και σχεδιάστηκαν ναυτικοί χάρτες μεγάλης ακρίβειας.
Ο χάρτης “Mediterranean Archipelago”, υπό τους Richard Copeland, Thomas Graves, Thomas Spratt και αξιωματικών υδρογραφικών σκαφών, αποτελεί μοναδικό και σπάνιο βρετανικό χάρτη του Βόρειου Αιγαίου Πελάγους. Ένα μακροχρόνιο έργο, επίπονης προσπάθειας (1832-1863), κορυφαίων βρετανών υδρογράφων, που απεικονίζει λεπτομερώς τις ακτογραμμές των ακτών και των νήσων του Αιγαίου Πελάγους, με εκατοντάδες βυθομετρήσεις.
Αδημοσίευτες παράκτιες όψεις
Ένα ακόμα στοιχείο που θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς, πέρα από τις βυθομετρήσεις κυρίως στις ακτές και τα λιμάνια, είναι οι παράκτιες όψεις σε πολλούς χάρτες. Πρόκειται για την εικόνα που αντίκριζε κάποιος ναυτικός πάνω στο πλοίο την ώρα που πλησιάζει τις ακτές. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε εναλλακτικός τρόπος καθοδήγησης του πλοηγού, όπως φωτογραφίες ή δορυφορικά συστήματα, γινόταν χρήση μιας εικόνας. Οι συγκεκριμένες παράκτιες όψεις έχουν διαστάσεις λίγα μόνο εκατοστά, σχεδιασμένες όμως με τεράστια ακρίβεια και λεπτομέρεια, που, σε περίπτωση μεγέθυνσης μεγεθυνθούν, αποτυπώνουν την εκάστοτε τοποθεσία, όπως η Θεσσαλονίκη. Οι επισκέπτες της Έκθεσης θα αντικρίσουν και άλλες παράκτιες όψεις, όπως εκείνη της Θεσσαλονίκης, εξίσου αδημοσίευτες.
Διάρκεια της Έκθεσης
Τα εγκαίνια της Έκθεσης θα πραγματοποιηθούν αύριο, Παρασκευή, στις 18:00, από τον Υφυπουργό Μακεδονίας-Θράκης, Κώστα Γκιουλέκα. Η Έκθεση διεξάγεται από το Ίδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, σε επιμέλεια και συλλογή του Ομότιμου Καθηγητή, Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ., Παρασκευά Σαββαΐδη. Διαρκεί από 22 Νοεμβρίου 2024 έως 31 Μαρτίου 2025, ενώ θα εμπλουτιστεί με παράλληλες δράσεις.