Πολλά τα γεγονότα που συνέβησαν μέσα στο 2018 και έφεραν πιο κοντά τη συνείδησή μας στην κατανόηση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον, μιας σχέσης άρρηκτης. Σιγά σιγά οργανώνονται όλο και περισσότερες δράσεις αλλά και ομάδες ανθρώπων συσπειρώνονται έχοντας κοινό στόχο, φιλοπεριβαλλοντικό.
Πολλά έγιναν μέσα στο 2018. Μεγάλες ενημερωτικές εκστρατείες ήρθαν σε γνώση μας όπως π.χ. για τα πλαστικά ή τα βιομηχανικά απόβλητα που πέφτουν ή καταλήγουν στις θάλασσες και ρυπαίνουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής, το πώς μολύνουμε με τις ασυλλόγιστες συμπεριφορές μας τον αέρα που αναπνέουμε, το πώς επηρεάζει η κάθε μας πράξη (τα τρία R, reduce – reuse – recycle, ήτοι, μείωση κατανάλωσης- επαναχρησιμοποίηση- ανακύκλωση) όχι μόνο τον αέρα αλλά την ποιότητα του νερού που πίνουμε αλλά και την ίδια την ύπαρξη του ως αγαθό.
Γιατί σύμφωνα με δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος Σωκράτη Φάμελλου για τις επιδόσεις της χώρας μας στον τομέα της ανακύκλωσης, «πάνω από το 80% των απορριμμάτων των νοικοκυριών καταλήγει σε χώρους ταφής, όταν στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι 31%. Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη, πάνω από το 90% των απορριμμάτων θάβονται (15/9/18)».
Δράσεις- μέτρα, όπως π.χ. το περιβαλλοντικό τέλος στη χρήση πλαστικής σακούλας, για το οποίο τόσο πολύ πολλοί γκρίνιαξαν στην αρχή, έφερε αποτελέσματα θετικά για το περιβάλλον, επομένως και για τους κατοίκους.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), στο πρώτο τρίμηνο του 2018 καταγράφηκε μείωση κατά 76% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2017.
Εκτιμάται λοιπόν ότι ο κάθε ένας από εμάς θα χρησιμοποιήσει γύρω στις 110 σακούλες μέσα σε ένα χρόνο, ποσοστό που πρέπει να μειωθεί προκειμένου να πιάσουμε τον ευρωπαϊκό στόχο που λέει ότι μέχρι το τέλος του 2019 ο κάθε κάτοικος πρέπει να χρησιμοποιεί το πολύ 90 πλαστικές σακούλες μιας χρήσης σε ένα χρόνο.
Για να μην ξανακούσουμε διαπιστώσεις από χείλη ερευνητών ότι «στις ελληνικές θάλασσες “κολυμπούν” περισσότερες πλαστικές σακούλες παρά θαλάσσιοι οργανισμοί».
Τέλος στα πλαστικά μιας χρήσης
Η κατάργηση των πλαστικών ειδών μιας χρήσης, όπως το ποτήρι του καφέ ή τα καλαμάκια, η δέσμευση εταιρειών-κολοσσών που παράγουν αναψυκτικά όπως η Danone, Nestlé και Suntory για τη σταδιακή απόσυρση των μικρών μπουκαλιών νερού και αναψυκτικών μιας χρήσης μέχρι το 2030, καθώς και ότι προτίθενται μέχρι τότε όλα τα υλικά συσκευασίας να είναι είτε προϊόντα ανακύκλωσης είτε να προέρχονται από ανανεώσιμες πηγές ή και τα δύο, η ανακοίνωση της δανέζικης ζυθοποιίας Carlsberg ότι θα αντικαταστήσει τα πλαστικά δαχτυλίδια των πολυσυσκευασιών μπίρας με ανακυκλώσιμη κόλλα, γεγονός που θα οδηγήσει σε μείωση κατά 76% τη χρήση πλαστικού, ποσοστό που σε αριθμό παγκόσμια αγγίζει τους 1.200 τόνους πλαστικού ετησίως, η δέσμευση επίσης της Coca- Cola που ανακοίνωσε την αύξηση των ποσοστών ανακυκλώσιμων υλικών στα μπουκάλια της στο 50%, στόχο που θα πετύχει μέχρι το 2020 τουλάχιστον στο Ηνωμένο Βασίλειο (όταν άλλες μικρότερες εταιρείες έχουν ήδη αυτό το 50% στο τσεπάκι τους και πάνε να κατακτήσουν το 100% μέχρι το 2020), είναι καινούργιες πρακτικές που δείχνουν τον δρόμο που μόλις ξεκινήσαμε να περπατάμε.
Αυτές οι καινούργιες πρακτικές -γιατί τα κάθε είδους πλαστικά είναι μία από τις μεγάλες πληγές που έχουμε ανοίξει στη γη- από κάπου ξεκινούν και αυτό το κάπου δεν είναι άλλο από τη συνειδητοποίηση / σειρήνα συναγερμού της επιστημονικής κοινότητας ότι δεν πάει άλλο.
Οι πόροι του πλανήτη είναι συγκεκριμένοι, το περιβάλλον μας βάλλεται ακατάπαυστα από τις εμπορικές, βιομηχανικές και λοιπές δραστηριότητες των ανθρώπων και ήρθε η ώρα να βρούμε λύσεις για την καλύτερη εκμετάλλευσή τους έτσι ώστε να υπάρξει μέλλον για τις επόμενες γενεές των ανθρώπων. Κι όταν λένε οι ερευνητές «επόμενες γενεές» δεν εννοούν της επόμενης εκατονταετίας, αναφέρονται στο τώρα.
Οι άνθρωποι κρατούν τη λύση στα χέρια τους
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλη τους την ποικιλία, από τους παγετούς μέχρι τους καύσωνες, από τις πλημμύρες μέχρι τις άσβεστες φωτιές, η διάβρωση των εδαφών, η αποψίλωση των δασών, τα ζώα που χάνουν το παιχνίδι της επιβίωσης εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, της καταστροφής των χώρων τους και των ενδιαιτημάτων τους, η συνεχής μείωση της βιοποικιλότητας ανά τον κόσμο, όλα έχουν μία πηγή απ’ όπου εκπορεύονται.
Οι επιστήμονες τις ονομάζουν ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Δηλαδή οι άνθρωποι. Από εμάς προέρχεται η καταστροφή του περιβάλλοντος μας και σε εμάς καταλήγει.
Επομένως εμείς πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που διαχειριζόμαστε την ευφορία που μας προσφέρει η γη σε όλα τα επίπεδα. Και εμείς είμαστε, το ανθρώπινο γένος, που κρατάμε το κλειδί των λύσεων στα χέρια μας.
Ετσι, η περιβαλλοντική ατζέντα που μας παραδόθηκε από το 2018 έχει συγκεκριμένους στόχους και συγκεκριμένους τρόπους δράσης. Οι έννοιες με τις οποίες θα πρέπει να έρθουμε περαιτέρω σε επαφή, να κατανοήσουμε και να ενστερνιστούμε σαν κοινωνίες και σαν άτομα, ακούνε στο όνομα αειφορική ανάπτυξη και κυκλική οικονομία.
Υπάρχει μέλλον χωρίς τη φύση;
Οι στόχοι για βιώσιμη ανάπτυξη
Και ο στόχος είναι ένας ή μάλλον δεκαεπτά, όπως τους έθεσαν τα Η.Ε. για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης των πληθυσμών του πλανήτη.
Μηδενική φτώχεια, μηδενική πείνα, καλή υγεία – ευζωία, ισότητα στην εκπαίδευση, καθαρό πόσιμο νερό και συνθήκες υγιεινής για όλους, καθαρή ή βιώσιμη ενέργεια, ισότητα φύλων, μείωση ανισοτήτων, βιώσιμες πόλεις – βιώσιμες κοινωνίες, υπεύθυνη ενεργειακή κατανάλωση και παραγωγή, δράσεις υπέρ του κλίματος, βιομηχανία – καινοτομία – υποδομές, προστασία της θαλάσσιας ζωής αλλά και της χερσαίας, αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη, ειρήνη – δικαιοσύνη – ισχυροί θεσμοί, συνεργασίες για την επίτευξη των στόχων.
Ακούγεται ουτοπικό, παραδεισένιο, αλλά είναι ανέφικτο; Ο τελευταίος στόχος είναι πολύ σημαντικός, η συνεργασία ανάμεσα στις κοινωνίες, τους τοπικούς πληθυσμούς, τα κράτη και τις κυβερνήσεις για το κοινό καλό, για το μέλλον του πλανήτη.
Αυτό είναι το κλειδί που θα φέρει την ανατροπή της υπάρχουσας κακής πραγματικότητας και συμπεριφοράς απέναντι στη φύση, που είναι το σπίτι μας και η μάνα που μας αναθρέφει, προσφέροντάς μας όλα τα απαραίτητα για μια καλή ζωή. Και βέβαια ο σεβασμός στη ζωή.
Η ζωή έχει κύκλους
Για να δούμε τι σημαίνει κυκλική οικονομία, πώς αυτή μας αφορά και πώς εμπλεκόμαστε ως μονάδες, ανατρέξαμε σε έγγραφο/παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο: «Η κυκλική οικονομία – Συνδέοντας, δημιουργώντας και διατηρώντας την αξία».
«Η έννοια της κυκλικής οικονομίας έρχεται να ανταποκριθεί στην φιλοδοξία για αειφόρο ανάπτυξη στα πλαίσια της αυξανόµενης πίεσης από την παραγωγή και κατανάλωση των πόρων και του περιβάλλοντος του πλανήτη. Εως τώρα, η οικονομία λειτουργούσε κυρίως σύµφωνα µε το µοντέλο “παίρνω-φτιάχνω-απορρίπτω” – ένα γραµµικό µοντέλο στο οποίο κάθε προϊόν αναπόφευκτα φτάνει στο “τέλος της ωφέλιµης ζωής” του.
Πολύτιµα υλικά χρησιµοποιούνται για την παραγωγή τροφίµων, την κατασκευή υποδοµών και κατοικιών, την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών ή την παροχή ενέργειας. Οταν τα προϊόντα αυτά καταναλωθούν ή δεν είναι πλέον απαραίτητα, τότε απορρίπτονται. Ωστόσο, η αύξηση του πληθυσµού αλλά και του πλούτου καθιστά τη ζήτηση για σπάνιες πρώτες ύλες µεγαλύτερη από ποτέ και οδηγεί σε υποβάθµιση του περιβάλλοντος.
Τα μέταλλα και τα μεταλλεύματα, τα ορυκτά καύσιμα, οι ζωοτροφές και τα τρόφιμα, αλλά και το καθαρό νερό και τα γόνιµα εδάφη έχουν ακριβύνει. Κάθε χρόνο στην Ε.Ε. χρησιµοποιούνται σχεδόν 15 τόνοι υλικών ανά άτοµο, ενώ κάθε πολίτης της Ε.Ε. παράγει, κατά µέσον όρο, περισσότερους από 4,5 τόνους αποβλήτων ετησίως, εκ των οποίων πάνω από το µισό καταλήγει σε ΧΥΤΑ.
Η γραµµική οικονοµία, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στην εξόρυξη πόρων, δεν αποτελεί πλέον βιώσιµη επιλογή.
Η µετάβαση σε µια κυκλική οικονοµία προϋποθέτει αλλαγή της εστίασης στην επαναχρησιµοποίηση, επισκευή, ανανέωση και ανακύκλωση υφιστάµενων υλικών και προϊόντων. Ο,τι προηγουµένως θεωρούνταν “απόβλητο” μπορεί να µετατραπεί σε πρώτη ύλη.
Η κυκλική οικονοµία γίνεται καλύτερα κατανοητή εξετάζοντας τα φυσικά βιοσυστήµατα, που λειτουργούν µε βέλτιστο τρόπο διότι το καθένα από τα στοιχεία τους εντάσσεται στο σύνολο.
Τα προϊόντα σχεδιάζονται µε στόχο να εντάσσονται σε κύκλους υλικών, µε αποτέλεσµα τα υλικά να µεταφέρονται µε τέτοιον τρόπο ώστε η προστιθέμενη αξία να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο – ενώ τα υπολειµµατικά απόβλητα να προσεγγίζουν το μηδέν.
Η µετάβαση σε µια κυκλική οικονοµία απαιτεί τη συµµετοχή και δέσµευση πολλών διαφορετικών οµάδων ανθρώπων. Ο ρόλος των υπευθύνων χάραξης πολιτικής είναι να παρέχουν τις βασικές προϋποθέσεις, την προσβλεψιµότητα και την αυτοπεποίθηση στις επιχειρήσεις, να ενισχύουν το ρόλο των καταναλωτών, και να ορίζουν πώς οι πολίτες µπορούν να εξασφαλίσουν τα οφέλη των αλλαγών που πραγµατοποιούνται.
Ο επιχειρηµατικός κόσµος είναι σε θέση να επανασχεδιάσει ολόκληρες αλυσίδες προσφοράς, µε σκοπό την αποδοτικότητα των πόρων και την κυκλικότητα. Μια τέτοια συστηµική µετάβαση υποστηρίζεται από τις εξελίξεις στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, αλλά και από την κοινωνική αλλαγή.
Ετσι, η κυκλική οικονοµία µπορεί να δηµιουργήσει νέες αγορές που θα ανταποκρίνονται στην αποµάκρυνση της κατανάλωσης από το παραδοσιακό ιδιοκτησιακό καθεστώς και την προσέγγισή της στη χρήση, την επαναχρησιµοποίηση και τον διαµοιρασµό προϊόντων, συµβάλλοντας παράλληλα στην αύξηση και τη βελτίωση της απασχόλησης.
Η Ευρώπη έχει ήδη προετοιµάσει το έδαφος για αυτή τη µετάβαση: µια Ευρώπη αποδοτική από πλευράς πόρων είναι µία από τις βασικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, η οποία συντονίζει δράσεις σε πολλούς τοµείς πολιτικής, ώστε να διασφαλιστεί η αειφόρος ανάπτυξη και η απασχόληση µέσω της καλύτερης χρήσης των πόρων.
Σχεδιασµός µιας κυκλικής οικονοµίας
»Η επιχειρηµατικότητα βρίσκεται στη θέση του οδηγού κατά τη µετάβαση σε µια κυκλική οικονοµία. Στο παρελθόν, η σύντοµη διάρκεια ζωής των προϊόντων αποτελούσε βασική προσέγγιση πολλών εταιρειών, οι οποίες προωθούσαν την τακτική των συχνών αναβαθµίσεων και “απαραίτητων” τελευταίων τεχνολογιών.
Σήµερα, ο επιχειρηµατικός κόσµος µπορεί να αδράξει τις ευκαιρίες που προσφέρονται για την παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και τη δηµιουργία ανταγωνιστικών προϊόντων που θα διαρκούν πολύ περισσότερο.
Ο σχεδιασµός για την κυκλικότητα είναι το σηµείο έναρξης της ανάπτυξης κάθε νέου προϊόντος ή υπηρεσίας στην κυκλική οικονοµία. Αυτοκίνητα, υπολογιστές, οικιακές συσκευές, συσκευασίες και πολλά άλλα προϊόντα µπορούν να σχεδιαστούν µε γνώµονα την ανθεκτικότητα, την επαναχρησιµοποίηση, την επισκευή, την ανακατασκευή και την ανακύκλωση. Η ενίσχυση της συνεργασίας εντός και µεταξύ εφοδιαστικής αλυσίδας, µπορεί να µειώσει τόσο τα κόστη όσο και τα απόβλητα και την περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Οι εξελίξεις στην περιβαλλοντική καινοτοµία εξασφαλίζουν νέα προϊόντα, διεργασίες, τεχνολογίες και οργανωτική δοµή.
Κάποιες εταιρείες θα βρουν νέες αγορές µεταβαίνοντας από την πώληση προϊόντων στην πώληση υπηρεσιών και θα αναπτύξουν επιχειρηµατικά µοντέλα βασισµένα στη µίσθωση, τον καταµερισµό, την επισκευή, την αναβάθµιση ή την ανακύκλωση επιµέρους στοιχείων. Από αυτή τη νέα προσέγγιση θα προκύψουν πολλές επιχειρηµατικές ευκαιρίες για µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ).
Η ευρωπαϊκή πλατφόρµα για την αποδοτική χρήση των πόρων (EREP) έχει εντοπίσει αρκετούς πολλά υποσχόµενους τοµείς για τις επιχειρήσεις, όπως η βελτίωση της πληροφόρησης αναφορικά µε τις πρώτες ύλες που περιέχει ένα προϊόν και πώς µπορεί να επισκευαστεί ή να ανακυκλωθεί, καθώς και νέα επιχειρηµατικά µοντέλα και αρχές για χρήση σε πρότυπα που αναφέρονται σε βιώσιµους τρόπους τροφοδοσίας πρώτων υλών.
Επιπλέον, απαιτούνται νέα χρηµατοοικονοµικά και λογιστικά πλαίσια που θα ενθαρρύνουν την αποδοτική χρήση των πόρων και την κυκλικότητα αντί για τη σπάταλη κατανάλωση.
Αειφόρες καταναλωτικές επιλογές
»Οι επιλογές κατανάλωσης που είναι αειφόρες θα πρέπει να γίνουν ευκολότερες -πιο προσβάσιµες, ελκυστικές και οικονοµικές- για όλους τους καταναλωτές.
Οι αποφάσεις των καταναλωτών επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες όπως, µεταξύ άλλων, τη συµπεριφορά άλλων ανθρώπων, τον τρόπο που λαµβάνουν πληροφορίες ή συµβουλές ή το άµεσο κόστος και τα οφέλη των επιλογών τους. Η συµπεριφορά των ανθρώπων µπορεί επίσης να επηρεαστεί από αλλαγές στον χώρο εργασίας ή τις υποδοµές που τους περιβάλλουν, όπως η διευκόλυνση της χρήσης ποδηλάτου αντί αυτοκινήτου, και η προώθηση αειφόρων τρόπων ζωής.
Τέτοιοι παράγοντες µπορεί να συµβάλλουν σε µια κρίσιµη µετάβαση στον τρόπο σκέψης -από “καταναλωτής” σε “χρήστης”, από “ιδιοκτήτης” σε “συµµέτοχος”- και να δηµιουργήσουν περισσότερη ζήτηση για υπηρεσίες που συνδέονται µε τη µίσθωση, την κοινή χρήση, την ανταλλαγή, την επισκευή και την ανακατασκευή προϊόντων.
Πολιτική στήριξης της µετάβασης
»Η µετάβαση σε µια κυκλική οικονοµία είναι θεµελιώδες στοιχείο του οράµατος που προσδιόρισαν η ΕΕ και τα κράτη µέλη στο 7ο Πρόγραµµα ∆ράσης για το Περιβάλλον: “Η ευµάρεια που απολαµβάνουµε και το υγιεινό περιβάλλον στο οποίο ζούµε οφείλονται σε µια καινοτόµο και κυκλική οικονοµία, όπου δεν γίνονται σπατάλες και όπου διασφαλίζεται η αειφόρος διαχείριση των φυσικών πόρων, και η βιοποικιλότητα προστατεύεται, αποτιµάται και αποκαθίσταται µε τρόπους που ενισχύουν την ανθεκτικότητα της κοινωνίας µας”.
Η Ε.Ε. έχει ήδη αναλάβει δράση προς αυτή την κατεύθυνση. Εχει καταρτιστεί µια ιεραρχία των αποβλήτων, που δίνει προτεραιότητα στη µείωση και την ανακύκλωση των αποβλήτων. Η πολιτική, αναφορικά µε τις χηµικές ουσίες έχει στόχο τη σταδιακή κατάργηση τοξικών ουσιών που εµπνέουν πολύ µεγάλη ανησυχία. Τα έργα που αφορούν την κυκλική οικονοµία υποστηρίζονται µε ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση.
Οι πρωτοβουλίες Πράσινων ∆ηµόσιων Προµηθειών των δηµόσιων φορέων τονώνουν τη ζήτηση για πιο οικολογικά προϊόντα και υπηρεσίες, και ενθαρρύνουν την υιοθέτηση αντίστοιχων επιλογών από τις επιχειρήσεις.
Αντίστοιχα, η Οδηγία για τον καθορισµό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασµού για προϊόντα συνδεόµενα µε την κατανάλωση ενέργειας -όπως οι οικιακές συσκευές και τα διπλά τζάµια- βοηθά τις εταιρείες να αναπτύσσουν καινοτόµα προϊόντα µε µικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο.
Προκειµένου να συνδυάσει όλα αυτά τα στοιχεία και να τα συνδέσει µε την ατζέντα αποδοτικής χρήσης των πόρων, η EREP ζήτησε από την Ε.Ε. να ορίσει έναν στόχο, ο οποίος θα εξασφαλίζει αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων περισσότερο από 30 % έως το 2030.
Ευρεία συµµετοχή όλων των τµηµάτων της κοινωνίας
»Η γρήγορη ανάληψη των ευκαιριών -και η αντιµετώπιση των προκλήσεων- της κυκλικής οικονομίας εξαρτάται από τη διευρυµένη υποστήριξή της από την κοινωνία.
Τα μέτρα, όπως ο βελτιωμένος οικολογικός σχεδιασμός και η πρόληψη και επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων, μπορούν να επιφέρουν καθαρή εξοικονόμηση έως και 604 δισ. € για τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ε.Ε, που αντιστοιχεί στο το 8 % του ετήσιου κύκλου εργασιών τους, μειώνοντας παράλληλα τις συνολικές ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 2-4 %.
Συνολικά, η υλοποίηση πρόσθετων μέτρων για την αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων κατά 30 % έως το 2030 μπορεί να ενισχύσει το ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%, δημιουργώντας ταυτόχρονα πάνω από 2 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας σε ένα σενάριο κοινής πρακτικής.
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου αποκάλυψε ότι σημαντική πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύει ότι ο αντίκτυπος της πιο αποδοτικής χρήσης των πόρων θα είχε θετικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής στη χώρα τους (86%), στην οικονομική ανάπτυξη (80%), καθώς και στις ευκαιρίες απασχόλησης (78%).
Επιπλέον, βλέπουν τη μείωση και την ανακύκλωση αποβλήτων τόσο στο σπίτι (51%) όσο και στη βιομηχανία και τον κατασκευαστικό κλάδο (51%) ως τον σημαντικότερο τρόπο ενίσχυσης της αποδοτικής χρήσης των πόρων».
Δημιουργικότητα και καινοτομία, αλλαγή σκέψης
Με απλά λόγια η κυκλική οικονομία είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο δημιουργική και να έχει όσο το δυνατόν μικρότερη παραγωγή αποβλήτων.
Η νέα αυτή οικονομία βασίζεται πάνω σε έννοιες-κλειδιά, κάθε ένα από τα οποία συμβάλλει θετικά, σταδιακά, στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
Τα σημαντικότερα από όσα ήδη αναφέρθηκαν είναι:
1. Προτεραιότητα στις ανανεώσιμες πηγές: η διασφάλιση ότι οι ανανεώσιμες, επαναχρησιμοποιούμενες και μη τοξικές ύλες χρησιμοποιούνται σαν υλικά και ενέργεια με αποδοτικό τρόπο. Για παράδειγμα, ξύλινοι ουρανοξύστες σχεδιάζονται σε Αμστερνταμ, Στοκχόλμη, Βανκούβερ και Λονδίνο, καθώς για την κατασκευή ενός ουρανοξύστη από ατσάλι και τσιμέντο εκλύονται 1.200 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ενώ περίπου 3.100 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα αποσβήνονται από κτίρια κατασκευασμένα από ξύλο.
2. Η διατήρηση και μακροπρόθεσμη χρήση των όσων υλικών ήδη χρησιμοποιούμε: το διάστημα κατά το οποίο τα όποια υλικά/προϊόντα είναι σε χρήση, πρέπει όχι μόνο να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, να επιδιορθώνονται αλλά και να διαφυλάσσεται ή όσο μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια ζωής τους
3. Η «μεταμόρφωση» των όσων μέχρι σήμερα λογίζαμε ως απόβλητα, σε χρήσιμες πρώτες ύλες
4. Σχεδιασμός προϊόντων με στόχο το μέλλον: επιλογή των σωστών υλικών, σχεδιασμός για την κατάλληλη διάρκεια ζωής αλλά και για εκτεταμένη μελλοντική χρήση.
«Και έλαβε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον ον έπλασε και έθετο αυτόν εν τω παραδείσω της τρυφής εργάζεσθαι αυτόν και φυλάττειν» (Γεν, β’, 15). Εδώ, δεν είναι ο παράδεισος; Τούτη η γη που την πατούμε;
Βάση Παναγοπούλου