Πάντα αγωνίζομαι με τη λέξη βιωσιμότητα ή αειφορία, όταν συνδυάζεται με το κτίριο, ακόμα και μετά από 10 χρόνια ενασχόλησης στην πρωτοπορία της τεχνολογίας των κτιρίων. Ψάχνω να βρω αυτές τις φόρμες και αυτή την εξήγηση ώστε να μην κοροϊδέψω τον άνθρωπο που έχω απέναντι μου και ονειρεύεται να φτιάξει το σπίτι των ονείρων του.
Δεν είναι εύκολο! Η λέξη έχει παρεξηγηθεί, έχει χρησιμοποιηθεί κατά το δοκούν , έχει παραλληλιστεί με «πράσινο ξέπλυμα» , έχει ταυτιστεί με κάτι πιο ακριβό, πιο σύνθετο, κάτι που δεν μπορεί να προσεγγίσει ο μέσος άνθρωπος.
Είναι σαφές ότι κάθε κτίριο απομακρύνεται από το φυσικό περιβάλλον (ναι, ακόμη και αυτά με τις … πράσινες στέγες) και κάθε κτίριο καταναλώνει πόρους κατά το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη χρήση. Και βέβαια όλα αυτά μπορούν να περιοριστούν και να μετριαστούν σε κάποιο βαθμό, αλλά τα βασικά στοιχεία δεν αλλάζουν. Δεν είναι φυσικό περιβάλλον καμιά ανθρώπινη κατασκευή.
Τον τελευταίο όμως καιρό και λαμβάνοντας υπόψη τον αρχικό ορισμό της βιώσιμης ανάπτυξης που πρότεινε η Επιτροπή Brundtland το 1986 για να επικεντρωθεί στην κάλυψη των αναγκών μας για διαχρονικότητα και στην ανάγκη της βιωσιμότητας, είδα την λέξη αειφορία από μια άλλη οπτική γωνία, όσον αφορά τα κτίρια, που δεν έχει άμεση σχέση με την φιλικότητα προς το περιβάλλον.
Έχει να κάνει κυρίως με το αν μπορούμε να κάνουμε βιώσιμο τον τρόπο ζωής μας επιχειρώντας βήμα προς βήμα αλλαγές στην ποιότητα και τις προσδοκίες , κόντρα στον τρόπο όσων απολαμβάνουμε την εποχή των ορυκτών καυσίμων.
Κι αυτό γιατί ενώ η ποιότητα ζωής σχετίζεται και με άλλους παράγοντες, όπως η ισότητα, η επιστημονική πρόοδος και οι βελτιωμένες θεραπευτικές διαδικασίες, ο τρόπος με τον οποίο στεγάζουμε τον εαυτό μας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς μοχλούς της ευημερίας μας.
Οι άνθρωποι σήμερα ζουν το 85% της ζωής τους μέσα στα κτίρια και αυτό διαρκώς αυξάνεται και θα αυξηθεί περαιτέρω τις επόμενες δεκαετίες όταν οι μεγάλες πόλεις θα μεγαλώσουν ακόμη περισσότερο δημιουργώντας επιπλέον ανάγκες στέγασης , αλλά και διατροφής και μετακινήσεων. Γνωρίζω πολύ καλά ότι σήμερα δεν προσφέρεται ποιοτική στέγαση σε όλους, αλλά ο μέσος άνθρωπος έχει πλέον πρόσβαση σε καταλύματα καλύτερης «ποιότητας» από ό,τι ο μέσος άνθρωπος πριν από την εποχή των ορυκτών καυσίμων.
Σε αυτόν τον νέο ορισμό λοιπόν της αειφορίας, ένα βιώσιμο κτίριο είναι αυτό που μας προσφέρει την ποιότητα ζωής που πρέπει να αποδεχτούμε και να προσαρμοστούμε ως ανθρώπινα όντα σε έναν κόσμο που δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να … καίει πράγματα.
Τι είδους κτίριο είναι αυτό; Είναι μεγάλη κουβέντα στις λεπτομέρειες της. Είμαι πάντως σίγουρος πως δεν είναι αυτό το «μηδενικής κατανάλωσης». Δεν είναι επίσης το κτίριο που απλά φτιάχτηκε από «οικολογικά» υλικά, από κάνναβη και άχυρα ή από πηλό και φύκια! Δεν ξέρω αν στο μέλλον μπορέσουμε να φτιάξουμε ουρανοξύστες από πηλό και φύκια.
Για τους αρχάριους και όσους δεν αντιλαμβάνονται, το να λες ότι το κτίριο δεν καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από όση παράγει, δεν λέει τίποτα για την ποιότητα ζωής που απολαμβάνουν οι χρήστες του. Γιατί πολύ απλά σήμερα δεν πρέπει μόνο να καλύψουμε την ενέργεια που καταναλώνουμε στα κτίριά μας, πρέπει επίσης να έχουμε ενέργεια για τις μεταφορές μας και για τα τρόφιμα μας. Είναι και αυτό κομμάτι σημαντικό της βιωσιμότητας μας, δεν είναι?
Τα παθητικά κτίρια σε αυτό τον τομέα είναι μια πρόοδος, πραγματικά ξεχωρίζουν, καθώς πρώτα απ ‘όλα μειώνουν τη απαίτηση ενέργειας για ένα υγιεινό και άνετο κτίριο, δεδομένου ότι η υγεία και η άνεση δεν μπορούν να τεθούν σε κίνδυνο με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας. Το δεύτερο όμως σημαντικό που προσφέρουν είναι πως αντισταθμίζουν στο μέγιστο βαθμό την ποσότητα πρωτογενούς ενέργειας που απαιτείται, αφού ζητούν αυτή να προέρχεται από ΑΠΕ που παράγονται εντός ή πλησίον του κτιρίου. Τρίτο και πιο σημαντικό, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ενεργειακού ισοζυγίου είναι υγιείς και εφαρμόσιμες σε κάθε σημείο του πλανήτη – όλα είναι πολύ τοπικά και προσαρμοσμένα, χωρίς να υπάρχει ίχνος αστοχίας στην αποδοτικότητα.
Στην ιδανική περίπτωση λοιπόν που αποφασίζαμε όλοι να κατασκευάζουμε μόνο παθητικά κτίρια, δεν θα είμασταν απλά πιο υγιείς και πιο άνετοι στα κτίριά μας από ό,τι ο μέσος άνθρωπος είναι τώρα, θα είχαμε επιπλέον αρκετή ενέργεια για να κινηθούμε και να εξασφαλίζουμε τη διατροφή μας.
Με άλλα λόγια: Μπορούμε να διατηρήσουμε ή ακόμη και να αυξήσουμε τα οφέλη που αποκτήσαμε στην ποιότητα της ζωής μας την εποχή των ορυκτών καυσίμων, αφήνοντας τα στο έδαφος από εδώ και πέρα.
Αν σχεδιάσουμε με αυτό το γνώμονα τα κτίρια μας στο μέλλον, τότε αυτά, ναι , θα είναι αειφόρα κτίρια και εμείς θα ζούμε ευτυχισμένοι σε αυτά.
Βασισμένο σε ένα κείμενο της Kara Rosemeier, Διευθύντριας της Passive House Academy New Zealand – Συγγραφέως του “Positive Energy Homes”
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΛΛΑΝΤΖΑΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
Πρόεδρος ΔΣ Ελληνικού Ινστιτουτου Παθητικου Κτιρίου
www.eipak.org