Σαν σήμερα, στις 7 Φεβρουαρίου 2992, εκπρόσωποι 12 ευρωπαϊκών χωρών συγκεντρώθηκαν στην ολλανδική πόλη Μάαστριχτ και υπέγραψαν μία Συνθήκη, η οποία έμελλε να είναι η σημαντικότερη έως τώρα για την κοινή πορεία των Ευρωπαίων, αφού με αυτήν έγινε ένα «άλμα» προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ αποτελεί την τρίτη κατά σειρά θεμελιώδη συνθήκη με την οποία ολοκληρώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύγχρονος θεσμός, ύστερα από τη Συνθήκη της Ρώμης και την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986). Δεν υπήρξε ποτέ στην παγκόσμια ιστορία παρόμοια συνθήκη με τόσο πλούσιο οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιεχόμενο, που να διατηρούσε ταυτόχρονα και το “ισότιμον” των συμμετεχόντων κρατών.
Σηματοδότησε την έναρξη «μιας νέας φάσης στη διαδικασία μιας διαρκώς στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης». Έθεσε τα θεμέλια για ένα ενιαίο νόμισμα, το ευρώ και διεύρυνε σημαντικά τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε μια σειρά νέων τομέων:
- Δημιουργήθηκε η ευρωπαϊκή ιθαγένεια, η οποία επιτρέπει στους Ευρωπαίους πολίτες να διαμένουν και να μετακινούνται ελεύθερα στα κράτη μέλη.
- Θεσπίστηκε κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας.
- Συμφωνήθηκε η στενότερη συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών και των δικαστικών αρχών σε ποινικές υποθέσεις
- Τέθηκαν τα θεμέλια του ευρώ
Το ενιαίο νόμισμα
Η ιδέα για ένα ενιαίο νόμισμα στην Ευρώπη διατυπώθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του ’60 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το σχέδιο ανακόπηκε εξαιτίας του ασταθούς οικονομικού τοπίου τη δεκαετία του ’70. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επανέφεραν την ιδέα του ενιαίου νομίσματος το 1986, ενώ το 1989 δεσμεύτηκαν να ακολουθήσουν μια διαδικασία μετάβασης τριών σταδίων. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ καθορίστηκαν επισήμως αυτά τα στάδια και άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία του ευρώ. Ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών.
Πέρα από το χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, η Συνθήκη θέσπισε κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το ευρώ θα λειτουργούσε στην πράξη. Οι κανόνες αυτοί περιλαμβάνουν και τον τρόπο προσδιορισμού κατά πόσον μια χώρα είναι έτοιμη να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ.
Σκοπός των κανόνων, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως κριτήρια του Μάαστριχτ ή κριτήρια σύγκλισης, είναι η διασφάλιση της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ ακόμη και όταν νέες χώρες υιοθετούν το νέο νόμισμα. Οι κανόνες αποσκοπούν στη διασφάλιση ότι οι υπό ένταξη χώρες χαρακτηρίζονται από σταθερότητα στους ακόλουθους τομείς:
- πληθωρισμός,
- επίπεδα δημόσιου χρέους,
- επιτόκια,
- συναλλαγματική ισοτιμία.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκη του Μάαστριχτ, οι χώρες της Ευρώπης ήρθαν πιο κοντά, ενώ ορισμένοι τομείς πολιτικής όπως η οικονομική και η δημοσιονομική πολιτική εξακολουθούν να ασκούνται σε εθνικό επίπεδο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε πρόσθετα βήματα για την περαιτέρω προώθηση της ολοκλήρωσης μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Ωστόσο δημοσιονομική ένωση ακόμη δεν έχουμε. Έγινε ένα σημαντικό βήμα με το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο προβλέπει μεταξύ άλλων έκδοση κοινών ομολόγων, ενώ υψηλής σπουδαιότητας είναι και η διαδικασία αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο υπεγράφη το 1997 και θέτει όριο 3% στο δημοσιονομικό έλλειμα και 60% στο χρέος.