Πύραυλοι, βόμβες, εκλογές και κάτι (πάλι) τρέχει με τους δίπλα

από Σαρηγιαννίδης Μίλτος
sms

Του Μιλτιάδη Σαρηγιαννίδη, αν. καθηγητή ΑΠΘ

Ο πύραυλος που έπεσε σε πολωνικό έδαφος, πέρα από τα αβάσιμα σενάρια τρομολαγνείας που πυροδότησε και μεταβολίστηκαν από έκτακτα δελτία ειδήσεων, αποτελεί μια καλή αφορμή για να σκεφθούμε για τις διαχωριστικές γραμμές που διαμορφώνονται. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζει ιδιαίτερο διεθνοπολιτικό ενδιαφέρον, ο νοητός άξονας που ξεκινά από τη Βαλτική–και στρατιωτικά από τον Αρκτικό Κύκλο,μόλις η Φινλανδία γίνει μέλος του ΝΑΤΟ– και καταλήγει στην Αλεξανδρούπολη, το Αιγαίο και ενδεχομένως την Ανατολική Μεσόγειο μέσα από την προοπτική θεσμικής συνεργασίας με τη Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Τόσο η Ουκρανία όσο και η Τουρκία βρίσκονται στην περιφέρεια αυτού του νοητού άξονα, γεγονός που τις προσδίδει ξεχωριστό γεωπολιτικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, ταυτόχρονα τις εξαιρεί από τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ακόμα κι αν αυτή προσλάβει τη μορφή των ομόκεντρων κύκλων, όπου διαφορετικές περιοχές της ΕΕ θα προχωρούν με διαφορετικούς ρυθμούς εμβάθυνσης στη συνεργασία μεταξύ τους.  Πάντως, και οι δύο χώρες θα συνεχίσουν να μας απασχολούν με γνώμονατην ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή και να συνεργάζονται μεταξύ τους, ακριβώς γιατί αυτός είναι ο ρόλος που φαίνεται, ότι τους ανατίθεται: το μαξιλάρι ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Ρωσία, προορισμένο να απορροφά τις εντάσεις και να προλαμβάνει τη μετουσίωσή τους σε απειλές και συγκρούσεις.

Ο μοναδικός τρόπος προκειμένου η Τουρκία να αποφύγει την εργαλειοποίησή της με αυτόν τον περιφερειακό ρόλο του μαξιλαριού, είναι η απόκτηση περισσότερης ισχύος και η άσκηση μιας αυτόνομης εξωτερικής πολιτικήςμέσα από την πρόκληση εντάσεων και κρίσεων, για την επίλυση των οποίων η Άγκυρα κρατά τα κλειδιά. Αυτή η τακτική  θα μπορούσε να της εξασφαλίσει έναν πιο σημαντικό, κρίσιμο και ανεξάρτητο ρόλο, σε σχέση με αυτόν του «προκεχωρημένου φυλακίου» των συμφερόντων τη Δύσης. Επομένως, κάθε φορά που με αφορμή τον ρόλο της Αλεξανδρούπολης, το ελληνικό εξοπλιστικό πρόγραμμα και το αφήγημα της δήθεν αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ο τούρκος Πρόεδρος και μέλη της τουρκικής κυβέρνησης απευθύνονται στην Αθήνα προειδοποιώντας,ότι οι «Έλληνες πρέπει να ξέρουν τα όριά τους», εκδηλώνουν επίσημα τη δυσαρέσκειά τους για την αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας και τα εμπόδια που η Αθήνα θέτει στους ευρύτερους τουρκικούς σχεδιασμούς.

Επιπλέον, τα αποτελέσματα των εκλογών σε Ισραήλ και ΗΠΑ φαίνεται πως ματαιώνουν τις τουρκικές προσδοκίες για ουσιαστική εξομάλυνση των διμερών σχέσεων με το Ισραήλ και την πρόσβαση στην αγορά της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας. Αυτή η εξέλιξη φαίνεται πως οδηγεί σχεδόν αντανακλαστικά την Άγκυρα σε προβοκατόρικες «λύσεις» με τη βομβιστική ενέργεια στο Πέραν. Ο στόχος της είναι να διαμορφώσει το προεκλογικό περιβάλλον που θα επιτρέψει στο καθεστώς Ερντογάν να ρίξει το ανάθεμα στους Κούρδους ενόψει των εκλογών,ώστε να αποτρέψει την είσοδο του HDPστη Βουλή και να αυξήσει τις δικές του πιθανότητες για νίκη και πολιτική επιβίωση. Παράλληλα, κατασκευάζει τη νομιμοποίηση μιας ακόμη πιθανής εισβολής σε συριακό ή ιρακινό έδαφος, καιφυσικά δράττειτην ευκαιρίανα κατηγορήσει την Ουάσιγκτον και την Αθήνα ως ενεργούμενο της πρώτης, που υποθάλπει την τρομοκρατία σε βάρος της Τουρκίας. Είναι ξεκάθαρο πως το γειτονικό καθεστώς επενδύει και καλλιεργεί συστηματικά τον αντιαμερικανισμό και τον ανθελληνισμό. Αυτός ο ευρύτερος αντιδυτικισμός, που δεν είναι άγνωστος στην Τουρκία, είναι σύμπτωμα και επιδίωξη του υποτιθέμενου μετριοπαθούς πολιτικού Ισλάμ που εκπροσωπεί ο Ερντογάν⸱ κρατά την Τουρκία στις παρυφές της Δύσηςκαι της επιτρέπει να παίζει ένα διπλό παιχνίδι στη διελκυστίνδα ΗΠΑ-Ρωσίας,ενώπαράλληλααπειλεί, και μάλλον επιδιώκει να την μετατρέψει ουσιαστικά σε Ιράν.

Με λίγα λόγια, οι επικείμενες τουρκικές εκλογές θα λειτουργήσουν καταλυτικά τόσο για τη μελλοντική φυσιογνωμία της Τουρκίας όσο και για την ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή. Ενδεχόμενη επανεκλογή Ερντογάν θα διατηρήσει την ευρύτερη περιοχή δέσμια των αναθεωρητικών επιλογών του και θα συνεχίσει να απειλεί να μετατρέψει τη χώρα του σε Ιράν. Σε αυτή την περίπτωση, η χώρα μας αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσει την προοπτική της μετατροπής της σε κάποιου είδους «προκεχωρημένο φυλάκιο» της Δύσης, με ό,τι συνεπάγεται για τα συμφέροντα και τις προτεραιότητές μας. Αν ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές, τότε τα σενάρια είναι περισσότερα, και κατά περίπτωση εξίσου αποσταθεροποιητικά και επικίνδυνα. Μέχρι τότε, η ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών, όπως την έχει καταρτίσει η Άγκυρα, θα αποτελεί το πεδίο άσκησης δυσάρεστων και πιθανόν επικίνδυνων εκπλήξεων και επαναλήψεων του καθεστώτος Ερντογάν.

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 26-11-2022)