Συνέντευξη με θέμα την παγκόσμια ποδοσφαιρική αγορά και τα νέα δεδομένα με την επερχόμενη κρίση λόγω του κορωνοϊού έδωσε ο Πασχάλης Τουντούρης στο gazzetta.gr.
Η συνέντευξη του Πασχάλη Τουντούρη:
Oι περισσότεροι στην Ελλάδα τον έμαθαν όταν έκλεισε τη μεταγραφή του Γιώργου Καραγκούνη στη Φούλαμ. Ακόμα περισσότεροι τον τελευταίο χρόνο: λόγω της υποψηφιότητάς του στο Δήμο Θεσσαλονίκης και ως μάνατζερ του σούπερ ανερχόμενου, Κώστα Τσιμίκα. Η συζήτηση του gazzetta.gr με τον Πασχάλη Τουντούρη, όμως, δεν γίνεται κυρίως λόγω της ιδιότητας του – εδώ και περίπου 20 χρόνια – μάνατζερ ποδοσφαιριστών. Γίνεται επειδή έχοντας σπουδάσει στον τομέα της διοίκησης αθλητισμού και με μεταπτυχιακό στο αθλητικό Δίκαιο, ως ένας επαγγελματίας της ποδοσφαιρικής αγοράς ο οποίος καθημερινά συζητά με εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων στο ποδόσφαιρο επαγγελματικών κλάδων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (παίκτες, διοικούντες, χορηγοί, εταιρείες) μπορεί να μοιραστεί μαζί μας τις δικές του πληροφορίες, την εμπειρία του και την εικόνα που διαμορφώνει για το στιγμιότυπο της κρίσης λόγω του κορωνοϊού.
– Ποιοι είναι οι κεντρικοί άξονες που επηρεάζονται στην αγορά του ποδοσφαίρου αυτή την περίοδο;
«Πρώτος είναι ο οικονομικός/εμπορικός. Η UEFA, η οποία παρεμπιπτόντως θα χάσει τουλάχιστον 300 εκατ. ευρώ από την αναβολή του Euro, θα εξαντλήσει όλα τα περιθώρια για να ολοκληρωθούν τα πρωταθλήματα, ώστε να μπορέσει να ελαττώσει την οικονομική αιμορραγία λόγω της κρίσης. Τα τηλεοπτικά συμβόλαια και οι ρήτρες πρέπει να καταβληθούν, οι ζημίες από εισιτήρια, εστιατόρια, χορηγίες, πωλήσεις προϊόντων και λόγω της μείωσης της αποτίμησης του προϊόντος είναι πολύ μεγάλη. Εκτός όλων των άλλων πέφτει και η αγοραστική αξία των μετοχών των εταιρειών. Δεύτερος τομέας, ο αγωνιστικός. Οι παίκτες αδυνατούν να προπονηθούν όπως πρέπει για να διατηρηθούν σε αγωνιστική ετοιμότητα,η ελλιπής προετοιμασία μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς και σαφώς θα υπάρχει έλλειψη αγωνιστικού ρυθμού. Τρίτος τομέας, ο κοινωνικός. Ως το πιο δημοφιλές άθλημα παγκοσμίως, το ποδόσφαιρο είναι και μια μικρογραφία της κοινωνίας. Ο φόβος και η ανασφάλεια σίγουρα επηρεάζουν όλους τους εμπλεκόμενους, κάποιοι εξ αυτών – ευτυχώς λιγοστοί – ας μην ξεχνάμε ότι προσβλήθηκαν και από τον κορονοϊό».
– Προς τα πού οδεύουμε βάσει των καινούριων δεδομένων;
«Αν δεν βρεθεί σύντομα λύση στην καταπολέμηση του κορονοϊού ένα παγκοσμιοποιημένο προϊόν όπως το ποδόσφαιρο θα βρεθεί αντιμέτωπο με τη γενικότερη οικονομική ύφεση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ θα παρασύρει ομοσπονδίες, συλλόγους, παίκτες, αλλά κυρίως τον βασικό τροφοδότη του, τον απλό φίλαθλο».
– Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι για παίκτες, ομάδες, παράγοντες, μάνατζερς, UEFA;
«Κινούμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτοφανή δοκιμασία μέσω της πανδημίας και είναι πολύ νωρίς να προβλέψουμε τις συνέπειες. Το σημαντικό είναι οι υπεύθυνοι να επιδεικνύουν γρήγορα αντανακλαστικά και διορατικότητα. Δυστυχώς, φάνηκε πως η UEFA (χαρακτηριστικό παράδειγμα το ματς Αταλάντα – Βαλένθια) και πολλές ομοσπονδίες αρχικά ήταν ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά ένα τέτοιο γεγονός».
– Βάσει εμπειρίας, πόσος χρόνος θα χρειαστεί για να αποκατασταθούν οι «πληγές» αν θεωρήσουμε ότι κάπου εδώ τελειώνει η τρέχουσα σεζόν και αρχίζει εκ νέου από το καλοκαίρι;
«Όλα εξαρτώνται από το πότε θα ανασχεθεί η διασπορά του ιού και θα επιστρέψουμε σταδιακά στην κανονικότητα. Η UEFA είναι σαφές ότι θέλει να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια για να ολοκληρωθούν τα πρωταθλήματα και οι ευρωπαϊκές διοργανώσεις, δυστυχώς όμως κάθε πρόβλεψη σ’ αυτό το χρονικό σημείο είναι επίφοβη. Πρέπει να περιμένουμε…».
– Ποιες είναι οι πληροφορίες σου από την ποδοσφαιρική κοινωνία στην Ευρώπη (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία – Ιταλία, Κεντρική Ευρώπη, Βαλκάνια, Τουρκία, Ρωσία, Σκανδιναβία);
«Παντού επικρατεί αβεβαιότητα και ανασφάλεια, σε όλους τους εμπλεκόμενους με το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Εχουν απαγορευτεί όλες οι αθλητικές δραστηριότητες, τα στελέχη των ομάδων εργάζονται από το σπίτι και ήδη πολλοί σύλλογοι επεξεργάζονται σενάρια και πλάνα για τη μείωση των αποδοχών των παικτών αλλά και την απόλυση στελεχιακού και εργατικού δυναμικού. Πολλές χορηγικές συμφωνίες για την επόμενη χρονιά έχουν ήδη ακυρωθεί, ενώ έχουν ελαχιστοποιηθεί οι πωλήσεις προϊόντων. Κάποιες πιο ευάλωτες αγορές σκέφτονται ακόμα και τη στάση πληρωμών, όπως η Τουρκία, η Σκανδιναβία, τα Βαλκάνια. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλοί παίκτες παραμένουν ‘εγκλωβισμένοι’ σε ξένες χώρες χωρίς τη δυνατότητα να επιστρέψουν στις πατρίδες τους και τις οικογένειές τους».
– Πώς μπορεί να αλλάξει ο χάρτης των ελκυστικών ποδοσφαιρικών αγορών; Μπορεί, επί παραδείγματι, να «ενισχυθούν» οι πιο «φτηνές» αγορές, όπως η αφρικανική, η σκανδιναβική, ή η βαλκανική;
«Οταν θα είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε τις ακριβείς απώλειες, τότε θα μπορούμε να έχουμε καθαρή εικόνα. Θεωρώ όμως ότι δεν θα αλλάξει ο χάρτης των αγορών, διότι θα υπάρξει παρόμοια αναλογικά ζημία για όλους».
– Υπάρχουν αγορές οι οποίες έχουν επηρεαστεί λιγότερο σε παγκόσμιο επίπεδο;
«Σίγουρα οι πιο ισχυρές οικονομίες θα έχουν τη δυνατότητα να επανακάμψουν πιο γρήγορα. Αν όμως επαληθευτούν τα δυσοίωνα σενάρια που θέλουν τους αγώνες να πραγματοποιούνται χωρίς θεατές ακόμα και την επόμενη σεζόν, τότε η κρίση θα είναι βαθύτερη. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία το 35% του μπάτζετ ενός μέσου βεληνεκούς συλλόγου προέρχεται από τα εισιτήρια και τα έσοδα των εστιατορίων και τις σουίτες τις ημέρες των αγώνων. Αντίθετα, στην Ιταλία και στην Ισπανία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 10-20%. Το Βέλγιο έχει προλάβει να υπογράψει καινούριο πενταετές τηλεοπτικό συμβόλαιο, οπότε οι ομάδες νιώθουν κάπως περισσότερο ασφαλείς. Ολοι βασανίζονται! Αλλά αυτοί που είναι πιο ισχυροί θα ανακάμψουν πιο γρήγορα».
– Ποια η εικόνα σου για την ελληνική αγορά;
«Στην Ελλάδα παραδόξως θεωρώ ότι τα δεδομένα είναι πιο εύκολα μετρήσιμα. Διότι είμαστε μια χώρα που ακόμα δεν έχουμε αναπτύξει το πεδίο των χορηγιών, ούτε των πωλήσεων παικτών και έχουμε μια λίγκα με πολύ μικρή προσέλευση φιλάθλων. Αν εξαιρέσουμε 2-3 ομάδες, τα βασικά έσοδα προέρχονται από τα τηλεοπτικά συμβόλαια. Συνεπώς, αν η λίγκα καταφέρει να συγκρατήσει την τηλεοπτική αγορά, τότε ίσως θα περιορίσουμε τις ζημιές. Μπορεί να ακουστεί αλλόκοτο, αλλά επειδή το ελληνικό ποδόσφαιρο και το ελληνικό πρωτάθλημα δεν είναι τόσο προηγμένα και ανεπτυγμένα όπως άλλα ευρωπαϊκά, μπορεί να μην υποστεί τόσο μεγάλους κλυδωνισμούς, αν εξασφαλιστεί το τηλεοπτικό συμβόλαιο για την επόμενη σεζόν, αυτό θα είναι το κλειδί! Βεβαίως, για να συμβεί αυτό, θα πρέπει πρωτίστως να αρχίσει και πάλι η αγωνιστική δράση έστω και κεκλεισμένων των θυρών. Πρέπει να υπάρξει προϊόν για να πωληθεί».
– Τι κάνει ένας μάνατζερ αυτή την περίοδο; Ποιος ο ρόλος του, τα καθήκοντά του απέναντι στους πελάτες του και σχετικά με τα clubs με τα οποία βρίσκεται σε επαφή;
«Η δουλειά δεν σταματά ποτέ. Εχουμε την ευκαιρία και το χρόνο να μελετήσουμε καλύτερα τα δεδομένα της ποδοσφαιρικής αγοράς αγοράς ως σήμερα και να αξιολογήσουμε την παρουσία των παικτών που εκπροσωπούμε. Παράλληλα, συνεχίζουμε τις επαφές με στελέχη συλλόγων κυρίως από το εξωτερικό, ανταλλάσσοντας ιδέες και αναλύοντας τα νέα δεδομένα. Φυσικά βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή με τους παίκτες μας. Τους εμψυχώνουμε, τους ενημερώνουμε για τις τελευταίες εξελίξεις και συζητάμε αγωνιστικά, τεχνικά και οικονομικά ζητήματα. Παίρνω την ευκαιρία να επισημάνω ότι είμαι υπερήφανος για τον επαγγελματισμό και την κοινωνική ευαισθησία που έχουν επιδείξει οι περισσότεροι παίκτες μέχρι σήμερα. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν δώσει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους φιλάθλους και λόγω της επιρροής που έχουν αυτά τα παιδιά στην κοινωνία γίνονται αρωγοί και συμπαραστάτες των κυβερνήσεων για να τηρούνται όσο το δυνατόν περισσότερο τα μέτρα ασφαλείας. Ισως μάλιστα πολλοί εξ’ αυτών, ειδικά οι νεότεροι, να αντιλαμβάνονται ακριβώς σ΄αυτή την εφιαλτική συγκυρία τη βαρύτητα που έχουν, την απήχηση που έχουν, το ρόλο που μπορούν να επιτελούν εκτός αγωνιστικών χώρων. Είναι ένα… παράπλευρο όφελος αυτό για τους ίδιους και για την κοινωνία αυτή την περίοδο».
– Πώς διαχειρίζονται οι παίκτες τη νέα κατάσταση αυτή την περίοδο;
«Προς το παρόν είναι ψύχραιμοι οι παίκτες. Ασφαλώς έχουν τις ανησυχίες τους για το μέλλον, αλλά ακόμα διανύουν τη φάση της προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Τους απασχολεί περισσότερο η εκγύμνασή τους, το πώς θα διατηρηθούν σε καλή κατάσταση και η επικοινωνία τους με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Δεν αφουγκράζομαι πανικό, αλλά και εκείνοι περιμένουν να δουν τι θα γίνει με την κατάληξη της τρέχουσας σεζόν. Δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου κάτι ‘ακραίο’ προς το παρόν».
– Πόσο μακροχρόνιες εκτιμάς ότι θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις σε όλη τη διάρθρωση/δομή της ποδοσφαιρικής αγοράς;
«Αν καταφέρουμε να ολοκληρωθούν τα πρωταθλήματα, έστω τα σημαντικότερα, σίγουρα θα έχουμε αποτρέψει ένα οικονομικό κραχ. Σε αντίθετη περίπτωση, η παγκόσμια ύφεση θα συμπαρασύρει το ποδόσφαιρο».
– Είναι τα τηλεοπτικά συμβόλαια και το betting οι κινητήριοι μοχλοί της αγοράς ή υπάρχουν και άλλοι;
«Είναι δύο από τις πλέον βασικές πηγές, ίσως οι πιο βασικές. Όμως δεν είναι όλες οι αγορές ίδιες. Διαφέρουν από πρωτάθλημα σε πρωτάθλημα. Σίγουρα σε μια κρίση πρέπει να φαινόμαστε δημιουργικοί και να βρίσκουμε εναλλακτικές πηγές εσόδων. Τώρα χάνονται έσοδα από θεατές, χορηγίες, στοιχηματισμό, πωλήσεις παικτών, από παντού… Όμως ο ανθρώπινος νους θα ανακαλύψει κάποιες νέες πηγές εσόδων. Επί παραδείγματι θα προκύψουν νέα έσοδα από κάποιες πλατφόρμες online gaming στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν και οι ομάδες. Όπως έκαναν στο NBA με το Twitch».
– Αν και όταν τελειώσει όλο αυτό, δεν θα μας έχει αφήσει κάποιες καινούριες συνήθειες, δεν θα αφήσει αλλαγές στην καθημερινότητα και στη ζωή μας;
«Εννοείται! Πάρα πολλές, περισσότερες από όσες φανταζόμαστε. Και να ξέρεις, η αλλαγή, η «επιστροφή», θα γίνει πάρα πολύ αργά. Ναι, θα αλλάξουν πολλά. Από το πιο απλό, δηλαδή το πώς πλένουμε τα χέρια μας και τους κανόνες υγιεινής που τηρούμε στον καθημερινό βίο μας, μέχρι τομείς εμπορικούς και οικονομικούς. Επί παραδείγματι το ηλεκτρονικό εμπόριο. Οι on line sales στην Ελλάδα ήταν έως τώρα το 15%-20% του τζίρου των πωλήσεων. Θα αυξηθεί κατακόρυφα αυτό το ποσοστό. Θα υπάρξουν αναδυόμενες εταιρείες. Ισως οι ομάδες καταφέρουν να μπουν πιο μέσα στο σπίτι του φιλάθλου… Η’ στην επικοινωνία. Εγώ, επί παραδείγματι, δεν θα ταξιδεύω τόσο συχνά στο εξωτερικό, αφού διαπίστωσα σ’ αυτή τη συνθήκη ότι μπορώ να εξυπηρετώ πολλά από τα επαγγελματικά καθήκοντά μου εξ’ αποστάσεως. Αν θυμάστε, μετά την περίοδο των μνημονίων και την κρίση στην Ελλάδα, αυξήθηκαν μαζικά οι συναλλαγές με κάρτες, κάτι στο οποίο ο μέσος Έλληνας δεν ήταν συνηθισμένος έως τότε. Και αυτό ‘έμεινε’ και σταδιακά αυξήθηκε έως σήμερα. Θα αλλάξουν πολλά, πάρα πολλά, που δεν μπορούμε να προβλέψουμε».
– Συμφωνείς με την άποψη όσων εκτιμούν ότι αυτή η κρίση λόγω του ιού επηρεάζει πολύ περισσότερο το ποδόσφαιρο συγκριτικά με την οικονομική κρίση στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας;
«Σε γενικές γραμμές συμφωνώ. Νομίζω, όμως ότι και η αγορά του ποδοσφαίρου είχε επηρεαστεί από την οικονομική κρίση. Σίγουρα όχι τόσο όσο άλλοι κλάδοι. Τότε η αγορά του ποδοσφαίρου επέδειξε τρομερά αντανακλαστικά, για παράδειγμα η Αγγλία και η Ισπανία έριξαν μεγάλο βάρος στη σχέση τους με τις ασιατικές αγορές και κατάφεραν να αυξήσουν θεαματικά τα έσοδά τους από αυτές τις ισχυρές οικονομίες. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και τώρα, αλλά σίγουρα είναι πιο δύσκολο, δεδομένου ότι ο ιός έχει επηρεάσει τις οικονομίες σε παγκόσμια κλίμακα. Η κατάσταση σήμερα θυμίζει περισσότερο 9/11 παρά τις οικονομικές κρίσεις που αντιμετωπίσαμε από το 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers, μέχρι και το 2015. Mετά τις οικονομικές κρίσεις ο κόσμος προχώρησε σιγά – σιγά και άφησε πίσω του ό,τι είχε συμβεί. Κυρίως στο εξωτερικό, ίσως όχι τόσο ακόμα στην Ελλάδα. Αντιθέτως, μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους ο κόσμος δεν ξέχασε και άλλαξαν πολλά στη ζωή μας».
gazzetta.gr