Η υποχρηματοδότηση των δήμων αναμένεται να αποτελέσει ζήτημα αιχμής στο επερχόμενο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ, στην Αλεξανδρούπολη
της Βαρβάρας Ζούκα
Οικονομικό χάσμα, που ανέρχεται στο ύψος των 5,6 δισ. ευρώ, χωρίζει την κυβέρνηση και τους δήμους της χώρας. Οι αιρετοί της αυτοδιοίκησης εκπέμπουν σήμα κινδύνου, προειδοποιώντας ότι η συστηματική υποχρηματοδότηση των δήμων απειλεί την ίδια τη βιωσιμότητά τους, ενώ δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε περικοπές σημαντικών υπηρεσιών που παρέχονται προς τους πολίτες, ιδιαίτερα στο ευαίσθητο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής.
Το οικονομικό αδιέξοδο, στο οποίο οδηγούνται πολλοί δήμοι της χώρας, αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα κορυφαία ζητήματα που θα απασχολήσουν τις εργασίες του ετήσιου τακτικού συνεδρίου της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), το οποίο πρόκειται να διεξαχθεί στην Αλεξανδρούπολη το τριήμερο 6 – 8 Νοεμβρίου. Για πολλούς δημάρχους, μάλιστα, το οικονομικό ζήτημα ιεραρχείται ως κρισιμότερο ακόμη και από αυτό που αφορά τον νέο αυτοδιοικητικό κώδικα, ο οποίος αναμένεται να παρουσιαστεί στο πλαίσιο του συνεδρίου από τον υπουργό Εσωτερικών Θοδωρή Λιβάνιο.
Η κρίσιμη συνάντηση στο υπουργείο Οικονομικών
Σε μια προσπάθεια να γεφυρωθεί το τεράστιο οικονομικό χάσμα που χωρίζει κυβέρνηση και ΟΤΑ, η ηγεσία της ΚΕΔΕ, υπό τον πρόεδρό της, δήμαρχο Αμπελοκήπων–Μενεμένης Λάζαρο Κυρίζογλου, πραγματοποίησε συνάντηση με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη, παρουσία και του υπουργού Εσωτερικών Θοδωρή Λιβάνιου. Η συνάντηση, ωστόσο, αν και έδωσε μερικές θετικές ειδήσεις για τους δήμους της χώρας, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, αφού οι δήμαρχοι αποχώρησαν σχεδόν με άδειο καλάθι.
Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του προέδρου της ΚΕΔΕ, ο οποίος μίλησε για μια συνάντηση που είχε «σημειακού χαρακτήρα θετικά αποτελέσματα, καθώς έγιναν αποδεκτές ορισμένες από τις προτάσεις μας». Ωστόσο, όπως σημείωσε με νόημα ο κ. Κυρίζογλου, «παραμένουν ανοιχτά κρίσιμα ζητήματα για τη βιωσιμότητα των δήμων και την ουσιαστική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο Λάζαρος Κυρίζογλου κατέστησε σαφές σε όλους τους τόνους ότι «η ΚΕΔΕ θα συνεχίσει με συνέπεια και επιμονή να διεκδικεί λύσεις, που θα διασφαλίζουν την οικονομική αυτοτέλεια των δήμων μας».
Να καταργηθεί η θηλιά των μνημονίων
Τα σοβαρότερα προβλήματα για τους δήμους σε αυτή τη χρονική συγκυρία προκύπτουν από το γεγονός ότι οι ΟΤΑ παραμένουν δέσμιοι μνημονιακών περιορισμών, που δεν επιτρέπουν αυξήσεις στη χρηματοδότησή τους, ακόμη κι αν η πορεία της εθνικής οικονομίας είναι ακμάζουσα.
Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, ενώ οι δημοσιονομικοί δείκτες της χώρας έχουν θετική τροχιά και το πλεόνασμα στο τέλος του 2025 θα έχει φτάσει τα 9,1 δις ευρώ, αυτή η άνοδος των δεικτών δεν φτάνει στους δήμους της χώρας. Και αυτό, διότι η τοπική αυτοδιοίκηση παραμένει σε καθεστώς μνημονιακής ομηρίας, αφού διατηρείται σε ισχύ το ανώτατο όριο αποδόσεων, που είχε θεσπιστεί, σύμφωνα με το οποίο οι ΟΤΑ δεν μπορούν να επιχορηγούνται με ποσό που υπερβαίνει τα περίπου 3.9 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία παρουσίασε ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ στην ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, εάν εφαρμοζόταν ο νόμος 3852/2010, σύμφωνα με το κατατεθέν σχέδιο κρατικού προϋπολογισμού για το 2026, τον απολογισμό για το 2025 και την καλή πορεία των φορολογικών εσόδων, στην τοπική αυτοδιοίκηση θα έπρεπε να αποδοθούν για το τρέχον οικονομικό έτος 8,2 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η πραγματική εκταμίευση για τους δήμους, με βάση την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού για το 2025, είναι μόλις 2,5 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα να προκύπτει μια χαοτική διαφορά, ύψους 5,6 δισ. ευρώ.
Στο κενό το αίτημα για πρόσθετηχρηματοδότηση
Στο κενό φαίνεται πως έπεσε και το αίτημα που τέθηκε από την πλευρά του προέδρου και της εκτελεστικής επιτροπής της ΚΕΔΕ για καταβολή στους δήμους τριών επιπλέον δόσεων τακτικής επιχορήγησης, συνολικού ύψους 468 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με την ηγεσία της ΚΕΔΕ, αυτή η πρόσθετη επιχορήγηση είναι απολύτως επιβεβλημένη, ώστε να κλείσουν οι δημοτικοί προϋπολογισμοί για το 2025 με ισοσκελισμένα δημοσιονομικά δεδομένα.
Παρά το πιεστικό αίτημά τους για πρόσθετη χρηματοδότηση με 468 εκατ. ευρώ, η δέσμευση την οποία απέσπασαν οι δήμαρχοι από την ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών περιορίζεται στην υπόσχεση ότι το σύνολο των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων για το 2026 θα φτάσει στα 2,8 δισ. ευρώ από τα 2,7 δισ. ευρώ,στα οποία θα διαμορφωθεί στο τέλος του 2025.
Τι ζήτησε η ΚΕΔΕ και τι έλαβε από το υπουργείο
Το διεκδικητικό πλαίσιο που τέθηκε από τον πρόεδρο Λάζαρο Κυρίζογλου και την εκτελεστική επιτροπή της ΚΕΔΕ, πέρα από το αίτημα για πρόσθετη χρηματοδότηση, αφορά τα κατά κύριο λόγο ακόλουθα πεδία:
- Την πλήρη εφαρμογή του Ν. 3852/2010 και την κατάργηση όλων των μνημονιακών περιορισμών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που θεσπίστηκαν για λόγους που σήμερα δεν υφίστανται.
- Την κατάργηση του άρθρου 44 του Ν. 5071/23, που θεσπίζει ανώτατο πλαφόν των αποδόσεων του κρατικού προϋπολογισμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ανεξάρτητα από τον Ν. 3852/2010 και την εξέλιξη των φορολογικών εσόδων (Φόρος Εισοδήματος, ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ), που χρηματοδοτούν το καλάθι των ΚΑΠ.
- Την κατάργηση του άρθρου 31 του Ν.5047/23, με το οποίο αποδίδεται το 90% των προβλεπόμενων πόρων στους δήμους.
- Την κάλυψη από τον κρατικό προϋπολογισμό του υπερβάλλοντος ενεργειακού κόστους στους δήμους, τα νομικά τους πρόσωπα, και τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης, ώστε να μη χρειαστεί να μεταφερθεί αυτό στους δημότες.
- Τη σταδιακή αποπληρωμή των παρακρατηθέντων και μη αποδοθέντων πόρων.
- Την επαναφορά τελών που αφαιρέθηκαν από τους δήμους από το 2010 μέχρι και σήμερα.
- Τη δημιουργία Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος Δήμων με συγχρηματοδότηση από εθνικούς πόρους και τον τραπεζικό τομέα (πχ. την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων), το οποίο θα καλύπτει τις ανάγκες των δήμων σε υποδομές,για τις οποίες υπάρχει μεγάλη ανάγκη σήμερα, αλλά και σε τομείς στους οποίουςκαταγράφεται υποχρηματοδότηση από το κεντρικό κράτος.
- Την επιτάχυνση των εκταμιεύσεων από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και άλλα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
- Την απόδοση στους δήμους του τέλους ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση.
- Την απόδοση ποσοστού 60%στους οικείους δήμους, σύμφωνα με τον νόμο, για την παραχώρηση χρήσης δραστηριοτήτων, όπως η τοποθέτηση ξαπλωστρών, ομπρελών, η λειτουργία αναψυκτηρίων και θαλάσσιων μέσων αναψυχής. Για το 2024 και 2025 δεν έχουν αποδοθεί καθόλου χρήματα στους οικείους δήμους.
- Την ταχύτερη και απλουστευμένη διαδικασία απόδοσης στους δήμους του τέλους διαμονής παρεπιδημούντων και του τέλους επί των ακαθαρίστων εσόδων. Είναι ανάγκη να γνωρίζουν οι ταμειακές υπηρεσίες των δήμων πού αναφέρεται το ποσό που τους αποδίδεται με την Ταυτότητα Οφειλής.
Τα τελευταία δύο ζητήματα είναι αυτά για τα οποία η συνάντηση με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών είχε θετικό πρόσημο. Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά την απόδοση του 60% στους οικείους δήμους,σύμφωνα με τον νόμο για την παραχώρηση χρήσης δραστηριοτήτων, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών δεσμεύτηκε για την άμεση απόδοση των χρημάτων μέσω νομοθετικής ρύθμισης.
Παράλληλα, αναλήφθηκε η δέσμευση ότι θα υπάρξει άμεση παρέμβαση από το υπουργείο,ώστε να θεσπιστεί ταχύτερη και απλουστευμένη διαδικασία απόδοσης στους δήμους του τέλους διαμονής παρεπιδημούντων και του τέλους επί των ακαθαρίστων εσόδων.
Σε ό,τι αφορά τις ΔΕΥΑ αναμένεται θετική νομοθετική ρύθμιση στο πλαίσιο του νέου αυτοδιοικητικού κώδικα με ταυτόχρονη οικονομική ενίσχυσή τους, ύψους 200 εκατ. ευρώ. Αυτή η οικονομική ενίσχυση, μάλιστα, θα προκύψει χωρίς υποχρέωση των ΔΕΥΑ να προχωρήσουν σε δανεισμό. Ακόμη, υπήρξε η δέσμευση ότι για το έτος 2026 θα καταβληθούν στους δήμους τα ποσά που αναλογούν στο τέλος ταφής.
Κινητοποιήσεις προτείνουν οι πράσινοι δήμαρχοι
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί, οι δήμαρχοι που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ αναμένεται να επανέλθουν στην πρότασή τους για κινητοποιήσεις.
Το στίγμα για «μάχη» στο συνέδριο της ΚΕΔΕ έδωσε ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, στο πλαίσιο διαδικτυακής συζήτησης που οργάνωσε με περισσότερα από 100 αυτοδιοικητικά στελέχη της παράταξης «Αυτοδιοίκηση Τώρα», της οποίας ηγείται στην Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας.
Ο Χάρης Δούκας πρότεινε μεταξύ άλλων την οργάνωση κινητοποιήσεων αλλά και μια μεγάλη πανελλαδική συγκέντρωση στην Αθήνα, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι «συνεχίζει να απογυμνώνει τους δήμους από πόρους και αρμοδιότητες».
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 1-11-2025)