Ηταν το 1957 όταν μιλώντας σε συνδιάσκεψη της Παγκόσμιας Τράπεζας ο Ξενοφων Ζολώτας απευθύνθηκε στο ακροατήριο χρησιμοποιώντας μόνο λέξεις ελληνικές ή με ελληνική ρίζα και όλοι τον κατάλαβαν!
Επιπροσθέτως, πσες φορές δεν έχετε ακούσει, μάθει ή χρησιμοποιήσει μια λέξη μιας ξένης γλώσσας και δεν αναρωτηθήκατε: μα είναι ελληνική! Πόσες φορές δεν μιλήσατε ενδεχομένως ένα καλοκαίρι σε κάποιο ελληνικό νησί, με έναν τουρίστα και διαπιστώσατε πόσες λέξεις με ελληνική ρίζα χρησιμοποιούν.
Ένα καλοκαίρι, ένα ελληνικό νησί και μια συζήτηση με έναν τουρίστα ήταν η αφορμή για την Άννυ Στεφανίδου να γράψει το βιβλίο «Υou Speak Greek You Just Don’t Know It”.
Όπως αναφέρει, «η ιδέα καθώς και ο τίτλος «You Speak Greek You Just Don’t Know It» ήρθε ένα καλοκαίρι, στους Λειψούς μαζί με τον Περικλή Πηλείδη. Ρωτώντας αγγλόφωνους τουρίστες στην παρέα, πώς τους φαίνεται η Ελλάδα, ακούγαμε μέσα στις κλασικές απαντήσεις περί θάλασσας και ήλιου, ένα σχόλιο για τη δυσκολία της γλώσσας. Αυθόρμητα δίναμε την πληρωμένη απάντηση «μιλάτε ελληνικά και δεν το ξέρετε!», με παραδείγματα: «ήρθατε με αεροπλάνο – airplane, μιλάτε στο τηλέφωνο – telephone, βγάλατε φωτογραφία – photograph… Χρησιμοποιείτε ελληνικές λέξεις!».
Μιλώντας στο MyPortal.gr για τη μελέτη της που έφθασε στην 4η έκδοση, η κα. Στεφανίδου επισημαίνει: «Κάθε γλώσσα καθρεφτίζει το λαό που τη δημιούργησε. Και η δική μας γλώσσα κρύβει μεγαλείο. Στη δομή της, στον πλούτο του λεξιλογίου, στη σχέση ανάμεσα στη λέξη και στο νόημα… Σ’ αυτόν τον τόπο πρώτα δημιουργήσαμε τις έννοιες «δημοκρατία», «φιλοσοφία», «λογική» και μετά φτιάξαμε λέξεις να τις περιγράψουμε. Και αυτές τις λέξεις τις ταξιδέψαμε και τις δωρίσαμε σε όλο τον κόσμο. Χιλιάδες τέτοια δώρα κάναμε και τα ξετρυπώνουμε αδιάκοπα, σε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά λεξικά…».
Όπως προσθέτει «μιλάμε μια απ’ τις σπουδαιότερες και αρτιότερες γλώσσες στον κόσμο. Η ελληνική γλώσσα μαζί με την κινεζική είναι οι μόνες με συνεχή παρουσία στον ίδιο τόπο, που μιλιούνται από τον ίδιο λαό εδώ και 4.000 χρόνια. Είναι μία από τις αρχαιότερες και ταυτόχρονα μια απ’ τις δυσκολότερες. Ο ξένος θα πει «It’s all Gree kto me». Στην πραγματικότητα itis all Greek! Όπως έμαθα κάνοντας την έρευνα γι’ αυτό το βιβλίο 1 στις 4 λέξεις που μιλάει ο αγγλόφωνος είναι ελληνική».
Στο βιβλίο περιλαμβάνονται 6000 λέξεις που αναπτύσσονται σε τρεις στήλες:
1η στήλη: η αγγλική λέξη που προέρχεται από τα ελληνικά
2η στήλη: η ελληνική λέξη με λατινικούς χαρακτήρες για να αποδίδει τον ήχο
της ελληνικής και να μπορούν να τη διαβάσουν οι αγγλόφωνοι
3η στήλη: η ελληνική λέξη.
Η παρουσίαση των λέξεων γίνεται αρχικά αλφαβητικά και στο 2ο μέρος του βιβλίου θεματικά, σε κατηγορίες όπως: αρχιτεκτονική, λογοτεχνία, φυσική, χημεία, ιατρική, θέατρο, μουσική, βοτανική, ζωολογία, θεολογία, επιστήμες, πολιτική, μονάδες μέτρησης, αριθμούς.
Στο τέλος παρουσιάζονται ελληνικά προθέματα και καταλήξεις απ’ όπου προκύπτουν χιλιάδες σύνθετες λέξεις στην αγγλική γλώσσα (π.χ. από τη«γωνία» προκύπτει το αγγλικό πρόθεμα «gonio-» που δημιουργεί τη λέξη goniometer).
Εύστοχα η κα. Στεφανίδου επισημαίνει και κάτι ακόμη:
«Δεν είναι μόνο ο αριθμός των λέξεων. Είναι το ειδικό βάρος που έχουν οι λέξεις που προσέφεραν οι Έλληνες στους αγγλόφωνους. Όλες οι γλώσσες δανείζονται στοιχεία από άλλες γλώσσες αλλά το δανεικό σε εμάς «sandwich» ή «fastfood» δεν έχει την ίδια βαρύτητα με λέξεις όπως «theatre», «music», «logic», «philosophy», «democracy», «history», «dialogue»…
Stentorian voice δεν είναι απλά η δυνατή φωνή – είναι η φωνή του Στέντορα, του άντρα του οποίου η φωνή στον Τρωικό Πόλεμο ήταν, κατά τον Όμηρο, τόσο δυνατή όσο οι φωνές 50 ανδρών μαζί.
Mentor δεν είναι απλά ο σύμβουλος, ο δάσκαλος- ο Μέντορας είναι ο καλός φίλος του Οδυσσέα στον οποίο εμπιστεύτηκε την εκπαίδευση του γιου του Τηλέμαχου. Laconic δεν είναι απλά μια λέξη για το «σύντομος» – περιγράφει το σπαρτιάτικο τρόπο ζωής, τη φιλοσοφία στη Λακωνία.
Η επιμελήτρια της μελέτης μας δίνει και άλλα παραδείγματα
Police από την ελληνική «πόλις – πολιτεία»
Box από την ελληνική «πύξος» = το δέντρο πύξος και το ξύλο του
Chair από την ελληνική «καθέδρα»
Cinema από την ελληνική «κίνημα»
Idiot από την ελληνική «ιδιώτης» = αυτός που δεν ενδιαφέρεται να συμμετέχει
στα κοινά, ζει βίο ιδιωτικό άρα βλάκας, ανόητος
Paper από την ελληνική «πάπυρος» = φυτό που ο φλοιός του χρησιμοποιούνταν
για γραφή σαν χαρτί
«Ψάχνοντας», συμπληρώνει, «ανακάλυψα και κάποιες ενδιαφέρουσες διαδρομές λέξεων στις διάφορες γλώσσες που μου έκαναν εντύπωση κι έχουν πλάκα, όπως:
- Η ελληνική λέξη «Κυριακόν (δώμα)» = ο οίκος του Κυρίουέδωσε στα αγγλικά τη λέξη «Church». Από την ίδια λέξη προκύπτει και η λέξη «Kirche» = εκκλησία στα Γερμανικά, ενώ η ελληνική λέξη «εκκλησία» δημιούργησε τη γαλλική «eglise» και την ισπανική «iglesia».
- Η ελληνική λέξη «αποθήκη» έδωσε τη λέξη «Apotheke» = φαρμακείο στα γερμανικά, τη λέξη «apothecary» = φαρμακοποιός στα αγγλικά και τη λέξη «boutique» = το κατάστημα, η μπουτίκ στα γαλλικά…
Το You Speak Greek, You Just Don’t Know It δεν είναι ένα επιστημονικό λεξικό. Είναι μια επιλογή περίπου 6.000 ελληνικών από περισσότερες από 40.000 λέξεις που χρησιμοποιούνται σήμερα στην αγγλική γλώσσα και, μέσω αυτής παγκοσμίως. Είναι μια προσπάθεια να αποδειχθεί η διαχρονικότητα και η σπουδαιότητα της γλώσσας μας, με έναν τρόπο όσο γίνεται πιο περιεκτικό και μαζί απλό.
Το βιβλίο κυκλοφορεί σήμερα στην 4η ανανεωμένη έκδοσή του.
Θα το βρείτε στα βιβλιοπωλεία IANOS και στο www.ianos.gr
https://www.ianos.gr/you-speak-greek-you-just-dont-know-it-0242333