H Θεσσαλονίκη στον ορίζοντα του 2021

από Μπίλιας Πάρης
sms

Βρισκόμαστε αρκετά συχνά τελευταία τα τελευταία χρόνια για να συζητήσουμε για την ανάπτυξη της πόλης και της περιφέρειας. Και πολύ καλά κάνουμε.

Είναι το πρώτο και κύριο ζητούμενο, οπότε όσο με περισσότερη σύμπνοια, διάθεση συνεργασίας και αποτελεσματικότητα το προσεγγίσουμε, τόσο το καλύτερο για όλους μας. Γιατί η τάση μας να δημιουργούμε εκ του μηδενός εστίες έριδας Πράσινων – Βένετων, είναι αδιαμφισβήτητη. Μπορεί γι΄αυτό να φταίει το ότι η πόλη μας είχε ονομαστεί Συμβασιλεύουσα. Για να μετεξελιχθεί στη σύγχρονη εποχή –με σαφή υποβάθμιση – σε Συμπρωτεύουσα και να βαυκαλιστεί για μία 15ετία ως Μητρόπολη των Βαλκανίων ή /και της ΝΑ Ευρώπης. Μέχρι που καταλάβαμε αυτό που είχαν καταλάβει οι Αλεξανδρινοί κατά τον Καβάφη, ενόσω παρακολουθούσαν την στέψη των παιδιών της Κλεοπάτρας:

«μ’ όλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά,
τι κούφια λόγια ήσανε αυτές η βασιλείες»

Είχα πει στο δικό μας Αναπτυξιακό Συνέδριο, το 2016, ότι η αποβιομηχάνιση και η ανεργία, σοβούσαν στην Θεσσαλονίκη και προ της κρίσης, όπως και η διαρκής μετανάστευση προς το Κέντρο του υψηλής ποιότητας στελεχιακού της δυναμικού. Ότι κάποια μεγάλα έργα χρειάστηκαν 20 και 30 χρόνια για να ωριμάσουν, ενώ άλλα σάπισαν, με τα αντίστοιχα κονδύλια να μεταναστεύουν επίσης προς το Κέντρο.

Από την άλλη όμως, ότι ΕΓΙΝΑΝ και Μεγάλα Έργα όπως η ΕΓΝΑΤΙΑ και ο ΠΑΘΕ. Ότι η Θεσσαλονίκη έχει σπουδαία εγγενή πλεονεκτήματα, όπως η θέση της, το μέγεθός της, το παραγωγικό της δυναμικό -εάν συγκρατηθεί-, οι αξιόλογες κοινωνικές υποδομές, όταν δεν οδηγούνται σε μαρασμό, το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της χώρας και τα άλλα Επιστημονικά Ιδρύματα, η σύνδεση με τα Ευρωπαϊκά δίκτυα, το λιμάνι, ο μνημειακός πλούτος, το φυσικό περιβάλλον, οι δυνατότητες για ευρέως φάσματος δραστηριότητες της ίδιας της πόλης και της ευρύτερης περιφέρειας της οποίας αποτελεί Κέντρο – εάν ανακοπεί η συρρίκνωση, η επαφή της με την θάλασσα.

Εμείς στο ΤΕΕ, έχουμε επιχειρηματολογήσει επανειλημμένα για την ανάγκη ενός νέου, μεγάλου έργου που θα λειτουργήσει ως brand name για την κινητοποίηση της πόλης και την επανένταξη ή μάλλον την ένταξή της στον διεθνή χάρτη και ένα τέτοιο έργο είναι η αξιοποίηση της επαφής της Θεσσαλονίκης με την θάλασσα. Τώρα πλέον, σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης α βαθμού, έχουμε πάει ένα βήμα πιο μπροστά και έχουμε μελετήσει μία ρεαλιστική πρόταση για ένα τμήμα του θαλάσσιου μετώπου που εκτείνεται από το Αγγελοχώρι στο Καλοχώρι, και ιδιαίτερα το κατ΄εξοχήν αστικό τμήμα του μετώπου: από τον Δενδροπόταμο ως το ΙΚΕΑ.

Το Μητροπολιτικού χαρακτήρα Παραλιακό Μέτωπο θα στοχεύσει στη δημιουργία συνεχόμενης παράκτιας ζώνης αναψυχής και άξονα περιπάτου, με εξυπηρέτηση από τη θαλάσσια συγκοινωνία και τις μελλοντικές προς αεροδρόμιο επεκτάσεις του μετρό, με την απαραίτητη συναρμογή με τους υφιστάμενους χώρους πολιτισμού και αθλητισμού, με ανάδειξη και ενσωμάτωση και νέων ανάλογων χρήσεων και παρεμβάσεων, με ενοποίηση των ιστορικών τόπων, με νέα τοπόσημα αναφοράς και μνήμης, με κατάργηση της ασυνέχειας. Οι εξυπηρετήσεις και η στρατηγικού χαρακτήρα αναπτυξιακή δυναμική που θα προσφέρει στην πόλη, έχουν τα χαρακτηριστικά ενός πραγματικού brand name για τις επόμενες δεκαετίες.

Δεν θα επεκταθώ παραπάνω για το θέμα του παραλιακού μετώπου γιατί είχαμε και θα έχουμε πολλές ευκαιρίες να συζητήσουμε την πρόταση, αλλά αποτελεσματικά και οργανωμένα, όχι για τα 30 χρόνια μέχρι να παλιώσει. Θα πω μόνο ότι ως εργαλείο για την θεσμική θωράκιση του εγχειρήματος προτείνεται η εκπόνηση ενός Ειδικού Χωρικού Σχεδίου, το οποίο λόγω της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής του θεώρησης και της έγκρισής του με Π.Δ. επιτρέπει την έγκριση όλων των περαιτέρω μελετών σε τοπικό επίπεδο.

Είναι αναγκαίες συνθήκες, κυρίες και κύριοι σύνεδροι, για τον σχεδιασμό και την εμπέδωση ενός Αναπτυξιακού Προτύπου η Αποκέντρωση, η Ευελιξία και η Μετατροπή των Υπηρεσιών και των φορέων της Περιφέρειας σε θύλακες σχεδιασμού και παρακολούθησης. Όχι απλώς υλοποίησης.

Κυρίες και κύριοι, παρότι η εισήγησή μου έχει τίτλο η Θεσσαλονίκη στον ορίζοντα του 2021, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο ΜΕΤΡΟ. Γιατί το ανέκδοτο της πόλης, όπως το έχει χαρακτηρίσει ο κύριος Πρωθυπουργός, η λειτουργία του Μετρό είναι  πιθανή το 2020, με προϋπόθεση την τήρηση ενός σφιχτού χρονοδιαγράμματος, αλλά από τη Νέα Ελβετία ως το Σιντριβάνι.

(Το ΤΕΕ και οι άλλοι φορείς αποσύραμε την προσφυγή στο ΣτΕ, για την ομόνοια της πόλης και τη συνέχιση του έργου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η λύση που επιλέχθηκε στο θέμα της Βενιζέλου είναι η βέλτιστη).

Σε κάθε περίπτωση, είναι θετικό ότι υπάρχει η χάραξη και θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τις επεκτάσεις προς Ευκαρπία και Νοσοκομείο Παπαγεωργίου καθώς και η επέκταση προς Αμπελόκηπους- Μενεμένη –Εύοσμο, ενώ και οι εργασίες στην Καλαμαριά προχωρούν με καλό ρυθμό. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν εξασφαλιστεί τα κονδύλια (950 εκ – 1 δις). Ελπίζουμε και είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε να προχωρήσουν απρόσκοπτα.

Ένα άλλο ζήτημα – μονίμως παρόν στα αιτήματα του Επιμελητηρίου – είναι η εσωτερική Περιφερειακή. Κύριος λόγος τα συντριπτικά στοιχεία της Διεύθυνσης Τροχαίας που δείχνουν ότι από το 2012 έχουμε κατά μέσο όρο 65 ατυχήματα τον χρόνο, 97 παθόντες, 4 νεκρούς. Η σκοπιμότητα της περιφερειακής οδού (εξωτερικής, fly over, κ.λπ.), ο κακός σχεδιασμός της εσωτερικής, τα χρήματα που δαπανήθηκαν για διάφορες μελέτες που βρίσκονται σε συρτάρια, αυτά που χάθηκαν από εγκεκριμένα χρηματοδοτικά προγράμματα, οι σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων, είναι οι άλλοι λόγοι που συνεχίζουν να υφίστανται.

Όσον αφορά την Εξωτερική Περιφερειακή ή την αναβάθμιση της Εσωτερικής περιφερειακής, η Εγνατία έχει χρηματοδοτήσει και διαθέτει μελέτες διαφόρων λύσεων- χαράξεων. Να αξιολογηθούν, να γίνει , εκ νέου, μία ορθή μελέτη σκοπιμότητας του έργου και να επιλεγεί επιτέλους μία λύση.

Η αντιπλημμυρική προστασία, ήταν ανέκαθεν βασική υποδομή, τουλάχιστον έτσι την θεωρούσαμε στο Επιμελητήριο, όπως αποδεικνύουν οι εκδηλώσεις, οι ομάδες εργασίας, τα υπομνήματα. Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν και οι πόλεις και μητροπόλεις της Δύσης θέατρα καταστροφικών πλημμυρών, ενώ είναι πολύ πρόσφατα τα συμβάντα στην Αττική. Το ότι δεν καταγράφονται απώλειες ζωής στην Θεσσαλονίκη οφείλεται στην περιφερειακή τάφρο που κατασκευάστηκε την δεκαετία του 50 και σε εύνοια των καιρικών φαινομένων παρά στα μέτρα προστασίας. Έχουμε μία ομάδα εργασίας στο ΤΕΕ που σύντομα θα παρουσιάσει το πόρισμά της για το τι δεν πάει καλά, που οφείλονται οι καθυστερήσεις, τι πρέπει να αλλάξει στο θεσμικό πλαίσιο, τι άλλο πρέπει να γίνει. Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να προχωρήσουν τα έργα των 130 εκ. που προβλέπονται από την επικαιροποίηση του μάστερ πλαν το 2012.

Η αντισεισμική θωράκιση, λόγω και της συχνής υπενθύμισης του σεισμικού κινδύνου, είναι πιο προφανής και κοινώς αποδεκτή ανάγκη. Πάντως σε ότι αφορά τον έλεγχο και τη βελτίωση του κτιριακού αποθέματος, πρέπει να ενεργοποιηθούμε ξανά και άμεσα, γιατί τα πράγματα έχουν μείνει κάπου στις αρχές προηγούμενης δεκαετίας.

Για την πόλη μας χρήσιμο εργαλείο είναι η δημιουργία μιας Τράπεζας ανοικτών δεδομένων από τους φορείς με έδρα την Θεσσαλονίκη, με κρίσιμες πληροφορίες για την ανθεκτικότητα της πόλης, των υποδομών, των χρηστών.

Οι βελτιώσεις όμως του οικιστικού αποθέματος δεν εξαντλούνται στην αντισεισμική θωράκιση ή την ενεργειακή αναβάθμιση, παρ΄ότι για λόγους που δεν χρειάζεται να αναφερθούν οι δύο αυτοί τομείς είναι πρωταρχικοί. Και αυτό δεν το επισημαίνω για να δημιουργήσω επαγγελματικό αντικείμενο για τον κλάδο μου, αν και όλοι γνωρίζετε πόσο το έχει ανάγκη. Υπάρχει τεράστιο κτιριακό κεφάλαιο στην χώρα που χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί, να γίνει πιο φιλικό στους χρήστες, πιο εργονομικό, τεχνολογικά σύγχρονο και πιο όμορφο.

Αλλά, όπως και να το κάνουμε, ένα μέρος αυτού του κτιριακού κεφαλαίου είναι ανεπίδεκτο βελτιώσεων ή / και με ειδοποιό αρνητική επίδραση στο αστικό περιβάλλον, και πρέπει να προχωρήσει η ανανέωσή του. Θεωρούμε ότι για τα πυκνοδομημένα μέρη της πόλης μας έχει φθάσει πλέον η ώρα να για τη διερεύνηση, τεκμηρίωση και διαμόρφωση κινήτρων, όρων και προδιαγραφών για την ανοικοδόμησή τους, απαιτείται να γίνει χρήση σύγχρονων εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού όπως η Τράπεζα Γης.

Και τώρα, αφού τα είπα όλα αυτά και είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι συμφωνείτε, πρέπει να πούμε για την ταμπακέρα: δηλαδή τα κονδύλια.

Ιδού τρεις προτάσεις που καταθέτουμε στο τραπέζι των συζητήσεων:.

1. Για την αντισεισμική θωράκιση: Η χώρα μας πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία, σε συνεργασία με άλλες σεισμογενείς χώρες όπως η Ιταλία και η Κύπρος ώστε να δημιουργηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ειδικό Ταμείο Αντισεισμικής Προστασίας. Το ΙΤΣΑΚ, τα Πανεπιστήμια, το ΤΕΕ και άλλοι φορείς μπορούμε να συνεργαστούμε για να τεκμηριώσουμε μία πλήρη πρόταση. Να υποστηρίξουμε την Κυβέρνηση και τους αντιπροσώπους μας με αδιάσειστα επιχειρήματα, για μία διαπραγμάτευση που αξίζει να γίνει και – αυτή τη φορά – έχει σοβαρές πιθανότητες να επιτύχει. Ακόμη, η προώθηση των ΣΔΙΤ μπορεί να αποτελέσει άμεση επιλογή για τη θωράκιση των δημοσίων κτιρίων, τουλάχιστον των Σχολείων και των Νοσοκομείων, μέχρι να εξευρεθούν τα απαραίτητα κονδύλια.

2. Για την αντιπλημμυρική προστασία και για την ανανέωση του γηρασμένου αστικού ιστού: Στο πράσινο ταμείο υπολογίζεται ότι έχουν συγκεντρωθεί – κυρίως από τα πρόστιμα των αυθαιρέτων – και περιμένουν την αξιοποίησή τους 2,5 δις, υπολογίζεται δε ότι με την εφαρμογή του νόμου 4495 το ποσό αυτό θα ξεπεράσει τα 4 δις. Τα χρήματα αυτά σύμφωνα και με την απόφαση του ΣτΕ περί συνταγματικότητας του Νόμου Καλαφάτη προορίζονται αποκλειστικά για περιβαλλοντικές δράσεις προκειμένου να μειωθεί η επιβάρυνση που έχει υποστεί το περιβάλλον από τις αυθαίρετες κατασκευές. Τα αντιπλημμυρικά έργα είναι κατεξοχήν περιβαλλοντικά έργα και πρέπει να πείσουμε τους θεσμούς για την ανάγκη να εκταμιευτούν τα χρήματα που αραχνιάζουν στο Ταμείο Παρακαταθηκών και δανείων και να χρησιμοποιηθούν για την αντιπλημμυρική προστασία.

3. Για την μελέτη, την ωρίμανση, την προώθηση και υλοποίηση των έργων νέας γενιάς: Η Εγνατία, που τοποθέτησε την Θεσσαλονίκη στον χάρτη των Ευρωπαϊκών δικτύων, θα μπορούσε να δώσει λύση.

Είναι αναγκαιότητα η συμφωνία της παραχώρησης να προβλέπει από τα έσοδα των διοδίων της Εγνατίας ένα ποσοστό 30 % να επιστρέφει στην ΕΟΑΕ προκειμένου να κατευθυνθούν σε αναπτυξιακά έργα για τις 5 Περιφέρειες που ένωσε η οδός – την Ήπειρο, την Ανατολική, Κεντρική, Δυτική Μακεδονία και την Θράκη. Έτσι εξασφαλίζεται ένα ποσόν που μας δίνει πρόσβαση σε μόχλευση με ιδιωτικά κεφάλαια και δυνατότητα εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του πακέτου Γιουνκέρ.

Το ύψος των χρημάτων – δεν θα μπω στον πειρασμό να κάνω πρόβλεψη στον αέρα, αρκετή ζημιά έχουμε υποστεί από τέτοιου είδους υπολογισμούς- είναι βέβαιο ότι μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε, να προγραμματίσουμε και σε ένα βαθμό να υλοποιήσουμε τη νέα γενιά έργων για τις Περιφέρειές μας. Το θέμα είναι πώς θα πειστούν οι θεσμοί – δανειστές – εταίροι – αντίπαλοι, όπως θέλετε πέστε τους.

Με τον τρόπο που σχεδιάζουμε και μελετάμε εμείς οι μηχανικοί κυρίες και κύριοι σύνεδροι. Βάζεις κάτω τα δεδομένα, τα μελετάς, οργανώνεις τα πιθανά σενάρια, δημιουργείς τα κατάλληλα μοντέλα, καταγράφεις το προσδοκώμενο αποτέλεσμα και το αποτιμάς σε οικονομικό προϊόν.

Με αυτό στα χέρια και μία καλή ομάδα που γνωρίζει το αντικείμενο γιατί το έχει επεξεργαστεί και μπορεί να το υποστηρίξει πηγαίνεις και διαπραγματεύεσαι. Όπως είπα και για την δημιουργία Ταμείου Αντισεισμικής Προστασίας, είναι ένας ρόλος που μπορούμε να αναλάβουμε και να φέρουμε σε πέρας: οι πέντε Περιφέρειες, οι φορείς που έχουμε λόγο και έργο στην Ανάπτυξη της Περιοχής και η Εγνατία, σε αγαστή και κυρίως αποτελεσματική συνεργασία με την Κεντρική εξουσία.

Αρκεί να εγκαταλειφθεί η τακτική της αφαίμαξης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, σε μία χώρα που πρώτη της ανάγκη είναι οι επενδύσεις από όπου και αν προέρχονται. Από το προϋπολογισμένο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων περικόπηκαν πέρυσι 800 εκατομμύρια ευρώ, επιπλέον των 500 που είχαν περικοπεί το 2016. Και αυτή η τακτική κρατά χρόνια. Πριν από την κρίση.

Κλείνω με το απόσπασμα ενός άρθρου, που διάβασα πρόσφατα, αναφορά σε άρθρο του 2002 (Πάσχος Μανδραβέλης) για τις καινοτόμες επιχειρήσεις που ξεκίνησαν στην Θεσσαλονίκη:

«Τα Goody’s έφεραν τα ταχυφαγεία στη χώρα, η SATO ξεκίνησε το σύγχρονο έπιπλο γραφείου, ο Μπουτάρης ξανάφερε το κρασί στο τραπέζι των Ελλήνων, η ΑΓΝΟ και η ΜΕΒΓΑΛ εκσυγχρόνισαν τη διανομή γάλακτος, ο “Μύλος” έδωσε νέα επιχειρηματική (και πολιτιστική διάσταση) στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας, τα Λαδάδικα έγιναν πρότυπο αναβάθμισης υποβαθμισμένων περιοχών».

Σήμερα, παρά τις πληγές της η πόλη, έχει και πάλι να συνεισφέρει στο εθνικό προφιλ επιχειρηματικές δραστηριότητες ορόσημα, εκτός από τα εγγενή της πλεονεκτήματα που ανέφερα περιληπτικά στην αρχή.

Είναι καιρός να κοιτάξουμε μαζί, μπροστά. Ο νοών … νοείτω.