Του Αλέξανδρου Παπουτσή, πολιτικού επιστήμονα
Ο 21ος αιώνας είναι αιώνας των προκλήσεων και των κρίσεων. Ξεκίνησε με την 11η Σεπτεμβρίου, συνέχισε με την παγκόσμια οικονομική κρίση, συνεχίζεται με την ανάδυση νέων (υπέρ)δυνάμεων της Ανατολής, μας επιφύλασσε πανδημία, πόλεμο εντός της Ευρώπης, ενεργειακή κρίση και πάντα στο background υπάρχει η κλιματική αλλαγή. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις έχουν γίνει η νέα κανονικότητα και οι νέες γενιές που τις ζουν – generation X, millennials και generation Z- διαμορφώνουν με τις επιλογές τους το νέο τοπίο παγκοσμίως.
Σε αυτό το πλαίσιο, κάθε χώρα καλείται με τις αποφάσεις της να διαμορφώσει ένα πλάνο για το πώς πρέπει να κινηθεί. Εμείς βγήκαμε από μία τεράστια οικονομική κρίση – χρεοκοπία για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους – και προσπαθούμε να βρούμε νέο σημείο ισορροπίας. Κάπου τα έχουμε καταφέρει αλλά αυτή μας η επιτυχία παραμένει εύθραυστη και απολύτως εξαρτώμενη από το παγκόσμιο περιβάλλον και εξελίξεις. Αν τα πράγματα πηγαίνουν παγκοσμίως και πανευρωπαϊκώς κάπως καλά, επιπλέουμε και εμείς. Αν όμως αυτό αλλάξει δραματικά τότε τα ερωτήματα που σήμερα δεν συζητούμε θα επιστρέψουν με μεγάλη σφοδρότητα.
Πλάι σε όλο αυτό το πλέγμα των προκλήσεων της Ελλάδας που σχετίζεται κυρίαρχα με τη δομή της οικονομίας της, την ανταγωνιστικότητά της, τη θέση της στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και στην φέρουσα ικανότητα του κράτους μας υπάρχει κάτι που (θα έπρεπε) να προκαλεί τρόμο. Το δημογραφικό προφίλ της χώρας είναι αποκαρδιωτικό – γερνάμε τάχιστα και λιγοστεύουμε επικίνδυνα. Συνορεύουμε δε με χώρες που έχουν εκατομμύρια νεανικού πληθυσμού και που ανά 10 -15 χρόνια πολλαπλασιάζουν το ΑΕΠ τους. Αυτό βέβαια δεν είναι μόνο δική μας υστέρηση καθώς όλη η Δύση βρίσκεται σε μια παρόμοια φάση αλλά για εμάς είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Είναι όμως τόσο σοβαρά τα πράγματα για την Ελλάδα; Ας δούμε τα στοιχεία που μας δίνει η Dianeosis πριν μιλήσουμε για πολιτικές.
- Το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ανάμεσα στα 10 εκ. (σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο) και τα 8,3 εκ. (στο πιο απαισιόδοξο) – ελάττωση πληθυσμού από 800 χιλιάδες μέχρι 2,5 εκ. άτομα.
- Η διάμεση ηλικία, ήταν 26 έτη το 1951, είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη.
- Παιδιά σχολικής ηλικίας (από 3 μέχρι 17 ετών) από 1,6 εκ. σήμερα σε 1,4 εκ. (αισιόδοξο σενάριο) έως 1 εκ. (απαισιόδοξο σενάριο) το 2050.
- Ο πραγματικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκ. το 2015 σε 3-3,7 εκ.
- O δείκτης γονιμότητας στην Ελλάδα βρίσκεται στο 1.34 (παιδιά/ γυναίκα) τη στιγμή που για την αναπλήρωση και μόνο του πληθυσμού θα έπρεπε να είναι 2.
Η πραγματικότητα αυτή πρέπει να οδηγήσει τάχιστα σε μια εθνική πολιτική με ορίζοντα δεκαετιών με ευκταία την συναίνεση όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτικών δυνάμεων για να έχει αντοχή στο χρόνο. Η κεντρική διακύβευση είναι τόσο υψηλή που από την πορεία αυτής της πολιτικής θα εξαρτηθούν όλα τα υπόλοιπα – από το ασφαλιστικό μας σύστημα μέχρι την ικανότητα αποτροπής και προάσπισης της εθνικής μας κυριαρχίας.
Ανακατανομή πόρων υπέρ της γονεϊκότητας είναι η μόνη επιλογή και αυτό περιλαμβάνει κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, φορολογικές διευκολύνσεις, παροχή υπηρεσιών (παιδικοί σταθμοί, γονικές άδειες, ολοήμερα σχολεία, επιδότηση φύλαξης τέκνων) και στήριξη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι πολιτικές στήριξης όλων των τύπων οικογένειας πρέπει να φτάσουν μέχρι τη γενναία επιδότηση κατοικίας.
Θα αντιτείνει κανείς ότι όλα αυτά έχουν δημοσιονομικό κόστος. Εάν δεν απαντήσουμε όμως ικανοποιητικά στο δημογραφικό πρόβλημα, το κόστος που θα κληθούμε να πληρώσουμε σε λίγα χρόνια θα είναι δυσθεώρητο έως μη διαχειρίσιμο.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 26-11-2022)