Μέχρι τώρα η διεθνής κοινότητα δεν μας εμπιστευόταν για την κακοδιαχείριση των δημόσιων οικονομικών μας. Τώρα, δεν μας εμπιστεύεται και για τις τραγικές δημογραφικές μας προοπτικές. Τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Το έτος 2050 η Ελλάδα θα είναι μία χώρα επτά εκατομμυρίων και πιθανότατα – εκτός και αν συμβεί κάτι δραματικά διαφορετικό – χώρα συνταξιούχων που θα ψάχνει με το τουφέκι νέους μήπως και στηρίξουν με τη δουλειά τους ένα κατεστραμμένο ασφαλιστικό σύστημα που δεν θα μπορεί παρά να μοιράζει ψίχουλα ανέχειας.
Τόσο οι διεθνείς αγορές όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο «ποντάρουν» κατά των αναπτυξιακών προοπτικών της χώρας μας ακριβώς επειδή έχουν διαβάσει σε βάθος την κατάστασή μας – και έχουν δίκιο. Οικονομία ανίσχυρη παρά τα δέκα χρόνια κρίσης και παρά τα μνημονιακά προγράμματα διάσωσης, ανικανότητα προσέλκυσης πολύτιμου ζεστού χρήματος από έξω για επενδύσεις, αδυναμία δημιουργίας καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας, τράπεζες εγκληματικά μεταμορφωμένες σε γκισέδες πληρωμής λογαριασμών, ανεργία των νέων στον ουρανό και εκδίωξη μισού εκατομμυρίου των πιο δημιουργικών και ταλαντούχων νέων από τη χώρα είναι μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά της καταστροφικής παρακαταθήκης που θα αφήσει πίσω της η χειρότερη κυβέρνηση της μεταπολιτευτικής Ελλάδας με βούλα και υπογραφή Τσίπρα-Καμμένου.
Εκ πρώτης, είναι σχεδόν ακατόρθωτο να ξεμπλέξει κανείς το κουβάρι της συνδυασμένης δημογραφικής υποβάθμισης και οικονομικής παρακμής για να δει έστω και μια ηλιαχτίδα φωτός. Δύσκολο ναι. Ακατόρθωτο όχι. Ξέρουμε και άλλες χώρες με μικρό πληθυσμό από και παρόμοια δημογραφικά δεδομένα. Χώρες ακόμη και μικρότερες πληθυσμιακά από την Ελλάδα που κι εκείνες γερνάνε ταχύτητα τόσο εντός όσο εκτός Ευρώπης. Χώρες που ενώ γερνάνε δεν πεθαίνουν. Χώρες που παρά τις εξωτερικές προκλήσεις καταφέρνουν να διατηρήσουν ισχυρές οικονομίες, να προσελκύσουν κεφάλαια, να δώσουν δουλειές και προοπτική κοινωνικής ανόδου στους νέους τους. Στο βιβλίο τους, Γιατί Αποτυγχάνουν Τα Έθνη, οι Ντάρον Ασέμογλου και Τζέιμς Ρόμπινσον δείχνουν ότι αυτό που κάνει ένα κράτος ισχυρό δεν είναι οι κλασικοί «σκληροί» συντελεστές ισχύος, δηλαδή γεωγραφία, φυσικός πλουτοπαραγωγικός πλούτος, δημογραφία κτλ, αλλά οι πιο «ήπιοι» δείκτες που σχετίζονται με την ποιότητα των θεσμών και η νοοτροπία μιας χώρας. Θεσμοί και τα μυαλά που κουβαλάμε με λίγα λόγια. Τα πανεπιστήμια είναι θεσμοί. Τα δικαστήρια είναι θεσμοί. Η δημόσια διοίκηση είναι θεσμοί. Η αξιολόγηση είναι νοοτροπία, η ανάδειξη των αρίστων είναι νοοτροπία, η δεύτερη και τρίτη ευκαιρία μετά από μία επιχειρηματική αποτυχία είναι νοοτροπία, η επένδυση στη γνώση και την καινοτομία είναι νοοτροπία, η εκπαραθύρωση των ανάξιων ημετέρων είναι νοοτροπία.
Τα σκληρά ποσοτικά δεδομένα για την Ελλάδα δεν πρόκειται να αλλάξουν κάποια στιγμή σύντομα. Μόνη ελπίδα η, έστω και την ύστατη αυτή στιγμή, σύσσωμη επένδυση στις ποιοτικές παραμέτρους που πρέπει να αλλάξουμε ριζικά χωρίς «αλλά», εξαιρέσεις, αστερίσκους και υποσημειώσεις, αν δεν θέλουμε να καταλήξουμε μια χώρα φτωχή και γερασμένη στο περιθώριο του δυτικού κόσμου. Ο χρόνος κυλάει εις βάρος μας.