Μέρος της μοναδικότητας και αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας των Κυκλάδων, αλλά και σπουδαίο κεφάλαιο της ελληνικής κουζίνας, είναι αναμφίβολα και η γαστρονομική τους ταυτότητα. Από νησί σε νησί, οι πρώτες ύλες που καλλιεργούνται και τα προϊόντα που παράγονται με μεράκι, οι συνταγές που αναδεικνύουν τις τοπικές γεύσεις με σεβασμό, οι ιστορίες, οι συνθήκες, οι ανάγκες που τις διαμόρφωσαν, ο τρόπος που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά υπηρετώντας την παράδοση, που διαφυλάσσονται σαν πολύτιμη κληρονομιά αλλά και εξελίσσονται, δίνουν την πιο απολαυστική διάσταση σε κάθε μας ταξίδι σε κοντινά και μακρινά Κυκλαδονήσια.
Οι ανεξάντλητες γευστικές εκπλήξεις που μας επιφυλάσσει καθένα από τα μαγευτικά αυτά νησιά – από τοπικά τυριά γεμάτα νοστιμιά και ιδιαίτερα αλλαντικά ως οίνους που η φήμη τους ξεπερνά τα σύνορα της χώρας μας, από σπάνια μέλια και απλά, αγνά γλυκά ως πιάτα μαγειρεμένα με μαεστρία και αγάπη που ανασύρουν μνήμες- είναι οι εμπειρίες που όλοι αναζητάμε στην όσο το δυνατόν αυθεντική και παραδοσιακή τους μορφή. Υπόθεση όχι και τόσο εύκολη, ειδικά όταν πρόκειται για κάποια από τα διασημότερα νησιά του πλανήτη με εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες από κάθε γωνιά της γης, στις γευστικές προτιμήσεις των οποίων όσοι υπηρετούν την εστίαση συχνά προσαρμόζονται, αφήνοντας κατά μέρος τη μοναδικότητα της τοπικής γαστρονομίας.
Στη δική μας ανάλογη αναζήτηση στη Σαντορίνη, οι προτροπές των ντόπιων μας οδήγησαν στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, σε μια περιοχή γνωστή ως ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, με ρίζες που ανάγονται στους προϊστορικούς χρόνους. Μιλάμε φυσικά για το Ακρωτήρι, με την προγραμματισμένη μας επίσκεψη στις εντυπωσιακές ανασκαφές να αποκτά μια απρόσμενη γαστρονομική διάσταση: αυτή που θα της έδιναν οι εξαιρετικές γεύσεις της βραβευμένης ψαροταβέρνας «Η σπηλιά του Νικόλα». Κι όπως συχνά συμβαίνει με ένα μαγικό τρόπο σε τόπους με ενέργεια μοναδική όπως η Σαντορίνη, οι δύο συναρπαστικές εμπειρίες βρέθηκαν να συγκλίνουν, δίνοντας στο Ακρωτήρι μια θέση μεταξύ των πιο αξιομνημόνευτων στιγμών του ταξιδιού μας.
«Να πάτε στου Τρομάρα» ακούγαμε ξανά και ξανά και με εμπιστοσύνη στην επαναλαμβανόμενη άποψη για την ποιοτική κουζίνα του, ξεκινήσαμε για το Ακρωτήρι, για να συναντήσουμε 15 χιλιόμετρα από τα Φηρά το χωριό που κατά τον Μεσαίωνα αποτελούσε ένα από τα ενετικά καστέλια της Σαντορίνης. Ο ενετικός πύργος, ο επονομαζόμενος Γουλάς, στέκει ακόμη στην κορυφή του υψώματος, όμως τη μοναδικότητα και την παγκόσμια φήμη του το Ακρωτήρι την οφείλει στον εντυπωσιακό προϊστορικό οικισμό που ανασκάφηκε μόλις το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, φέρνοντας στην επιφάνεια μια καθηλωτική εικόνα ενός από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα και λιμάνια του Αιγαίου που οι ρίζες του φτάνουν στα μέσα 5ης χιλιετηρίδας π.Χ.
Στα ίχνη ενός πολιτισμού που χάθηκε κάτω από την ηφαιστειακή τέφρα
Η επίσκεψη στον χώρο των ανασκαφών, ένα θεαματικό αρχαιολογικό πάρκο που όμοιό του δεν υπάρχει στην Ελλάδα, είναι από τις εντονότερες εμπειρίες που προσφέρει η Σαντορίνη. Δεν χρειάζεται να είσαι λάτρης της ιστορίας για να σε συνεπάρει η εικόνα της Θηραϊκής κοινωνίας με τα επιβλητικά δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, διακοσμημένα με απαράμιλλης τέχνης τοιχογραφίες, η οποία αρχικά πλήγηκε από σεισμό κι ύστερα από την έκρηξη του ηφαιστείου προς το τέλος του 17ου αι. π.Χ., που προκάλεσε τον ενταφιασμό της πόλης κάτω από παχιά στρώματα ηφαιστειακής στάχτης. Διατηρημένα από το πυκνό ηφαιστειακό υλικό που πάγωσε το χρόνο όπως στην περίπτωση της Πομπηίας, κτήρια και σκεύη, υποδομές και αντικείμενα ξεκίνησαν να έρχονται στο φως από το 1967, ως έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Αθηνών και υπό το όραμα του διακεκριμένου καθηγητή αρχαιολογίας κ. Σπυρίδωνα Μαρινάτου.
Έργο το οποίο ως τις μέρες μας βρίσκεται σε εξέλιξη, αποκαλύπτοντας ολοένα και περισσότερες πτυχές της καθημερινότητας και του πολιτισμού ενός πρώιμου αστικού κέντρου με ευμάρεια και σημαντικές εμπορικές συναλλαγές, που έφταναν από τα γειτονικά νησιά ως τα Δωδεκάνησα κι από τη Μινωική Κρήτη ως την Αίγυπτο και τη Συρία. Περπατώντας στους διαδρόμους ανάμεσα στα ερείπια και τους ανασκαμμένους χώρους, κάτω από σκίαστρα που προφυλάσσουν από το δυνατό ήλιο, ο επισκέπτης βρίσκεται κυριολεκτικά στο επίκεντρο του προϊστορικού οικισμού, όπου μπορεί να παρατηρήσει και να ανασυγκροτήσει με λίγη φαντασία την κοινωνική οργάνωση και τις συνήθειες ιδιωτικού και δημόσιου βίου των κατοίκων του Ακρωτηρίου της Μέσης και Ύστερης εποχής του Χαλκού.
Εντυπωσιακά ευρήματα και ανασκαμμένα τμήματα όπως η Πλατεία Κενοταφίου όπου λάμβαναν χώρα λατρευτικές τελετουργίες και θυσίες, η Πυρά της Θυσίας με τα πολυάριθμα πήλινα ειδώλια και το γεμάτο απανθρακωμένη φάβα πιθάρι, τα χιλιάδες πρωτοκυκλαδικά μικροαντικείμενα, τα πάνω από 400 υφαντικά βάρη που βρέθηκαν σε πιθανολογούμενο εργαστήρι υφαντικής, τα αποχετευτικά συστήματα και τα πολυώροφα κτήρια με τους αποθηκευτικούς τους χώρους, όπως η τριώροφη Οικία των Γυναικών με την ομώνυμη τοιχογραφία, συνθέτουν μια λεπτομερή εικόνα και δικαιώνουν την αφοσίωση του καθηγητή Μαρινάτου, που συνεχίζει να εμπνέει τους σύγχρονους συνεχιστές του οράματός του.
Κι αν ο ίδιος, αφοσιωμένος στην έρευνα πεδίου και στην ανάδειξη των αρχαιολογικών μνημείων ιδιαίτερα της Μινωικής Κρήτης και την προϊστορικής Θήρας, έχασε τελικά τη ζωή του το 1974 σε ατύχημα στο χώρο των ανασκαφών του Ακρωτηρίου, το τεράστιας σημασίας έργο του και η προσωπικότητά του διατηρούν ζωντανό το αποτύπωμά τους στην περιοχή, και μάλιστα εκτός των άλλων, με έναν αναπάντεχο τρόπο.