ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΧΑΛΚΗΣ: Εκεί που το χθες συναντά το σήμερα και το αύριο

από Team MyPortal.gr
sms

Γράφει η Στέλλα Λώτη

Όσα και να έχεις ακούσει για τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και την Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος, δεν μπορούν να περιγραφούν με αυτά που βιώνεις αντικρίζοντας αρχικά από μακριά και περιδιαβαίνοντας εν συνεχεία στους χώρους του ιερού συγκροτήματος.

Η ιστορική Θεολογική σχολή της Χάλκης είναι μια πονεμένη ιστορία για την ορθοδοξία και μια «ανοιχτή πληγή», που ευχή όλων μας είναι να κλείσει σύντομα.

Το ταξίδι για το « λόφο της Ελπίδας», όπως ονομάζεται η κορυφή της νήσου Χάλκη (ενός από τα εννέα του συγκροτήματος των Πριγκιποννήσων), ξεκινάει από το λιμάνι Kabatas, της Κωνσταντινούπολης, με το γρήγορο πλοίο της γραμμής που διαρκεί μία ώρα. Φτάνοντας στο νησί, που το σημερινό του όνομα είναι Heybeliada, επιβιβαζόμαστε στην παραδοσιακή άμαξα και διασχίζοντας τα σοκάκια της φτάνουμε στη σχολή.

Κατά τη διάρκεια της ανηφορικής διαδρομής έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τα παλιά αρχοντικά, την αγορά αλλά και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Η διαδρομή από την κεντρική πύλη της σχολής έως την είσοδο στο κεντρικό κτίριο και μέχρι την μαρμάρινη σκάλα είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.

Με την άφιξη στο κεντρικό κτίριο της αισθάνεσαι ένα δέος με τη γαλήνη και την επιβλητικότητα που εκπέμπει το κτίριο, που αντικρίζεις ολόρθο μπροστά σου.

Το ταξίδι πίσω στο χρόνο γίνεται με έναν τρόπο εκπληκτικό, με ένα τρόπο που σε συγκινεί και σε σαγηνεύει. Εσύ ως επισκέπτης δεν έχεις να κάνεις τίποτε, μόνον να έχεις τα μάτια της ψυχής σου ανοιχτά για να κλείσουν για πάντα μέσα τους όλα όσα θα αντικρίσεις, θα ακούσεις, θα αισθανθείς, θα βιώσεις.

Όλοι οι επισκέπτες της σχολής αντιμετωπίζονται ως «υψηλοί προσκεκλημένοι». Εμείς με συνοδοιπόρο την κα. Γεωργία Δημάκη, είχαμε την τιμή και τη χαρά να μας υποδεχθεί ο π. Γεδεών και ο π. Ιωαννίκιος, οι οποίοι παρά το βαρύ καθημερινό τους πρόγραμμα μας ξενάγησαν στους χώρους του συγκροτήματος και μας μίλησαν για την ιστορία του αλλά και για τα μελλοντικά σχέδια που υπάρχουν, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και την κατασκευή συνεδριακού κέντρου.

Η ιστορία της Θεολογικής σχολής

Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, πριν κλείσει το 1971 από τις τουρκικές αρχές, ιδρύθηκε το 1844 από τον Πατριάρχη Γερμανό Δ΄, στους ανακαινισμένους χώρους της μονής της Αγίας Τριάδος και αποτελούσε την κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

Κατά το μεγάλο σεισμό της Κωνσταντινούπολης, το 1894, όλα τα κτήρια εκτός από τον ναό καταστράφηκαν. Ωστόσο, μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις, η σχολή με νέο πλέον κτίριο άνοιξε και πάλι.

Σκοπός της ίδρυσής της ήταν η γενικότερη αναγέννηση των γραμμάτων, η ανάγκη εκκλησιαστικής και θεολογικής κατάρτισης του ορθόδοξου κλήρου, η τακτική και συστηματική καλλιέργεια της θεολογικής επιστήμης και η αντιμετώπιση σε ένα ανώτερο ιδεολογικό επίπεδο των διαφόρων μορφών υλισμού και των αντιχριστιανικών φιλοσοφικών συστημάτων.

Το ημερήσιο πρόγραμμα των φοιτησάντων ήταν πολύ απαιτητικό και γι’ αυτό όσοι αποφοίτησαν είχαν λαμπρή πορεία. Οι άριστοι λάμβαναν υποτροφίες και συνέχιζαν τις σπουδές στην ειδικότητά τους στις ορθόδοξες θεολογικές ακαδημίες της Ρωσίας ή και στα πανεπιστήμια της δύσης και στη συνέχεια διορίζονταν καθηγητές στη σχολή. Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς και επίσκοποι φοίτησαν στη Θεολογική Σχολή, μεταξύ αυτών και ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, που αποφοίτησε ως αριστούχος το 1961 και από το 1968 έως το 1972 διετέλεσε βοηθός Σχολάρχη.

Ανοίγοντας μία μία τις αίθουσες αντικρίσαμε τα θρανία, το μαυροπίνακα, το φθαρμένο δάπεδο το οποίο περπάτησαν εκατοντάδες ζεύγη ποδιών, το παλιό χημείο, τους κοιτώνες των μαθητών. Τα μεγάλα παράθυρα που επέτρεπαν την είσοδο των αχτίδων του ήλιου φώτιζαν τους χώρους και αναδείκνυαν την επιβλητικότητα της σχολής. Νοιώσαμε πως από στιγμή σε στιγμή θα χτυπήσει το χειροκίνητο κουδούνι και θα ξεκινήσει το μάθημα.

Η Βιβλιοθήκη

Μια μοναδική εμπειρία για τον επισκέπτη είναι η περιήγηση στους χώρους της βιβλιοθήκης, η ιστορία της οποίας φθάνει στους βυζαντινούς χρόνους, στον Θεόδωρο Στουδίτη, τον ιερό Φώτιο και την Αικατερίνη Κομνηνή. Πρόκειται για τη δεύτερη πατριαρχική βιβλιοθήκη από το 1844 κ.ε. και είναι χαρακτηρισμένη ως «Βιβλιοθήκη της Μεγάλης Εκκλησίας εν τη κατά Χάλκην Ιερά Πατριαρχική Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος».

Κύριος οργανωτής και (πιθανώς) θεμελιωτής της βιβλιοθήκης ήταν ο Πατριάρχης Μητροφάνης Γ΄(1565-1572, 1579-1580).

Οι αίθουσες, τα ράφια, η ταξινόμηση αποπνέουν ιστορία, σεβασμό, γνώση. Η όλη ατμόσφαιρα σε μεταφέρει σε άλλη εποχή.

Σε έναν από τους χώρους της βιβλιοθήκης φοιτητές από την Ελλάδα προχωρούν στην ψηφιοποίηση και την ηλεκτρονική καταγραφή του υλικού με τη συμβολή και την τεχνογνωσία της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων.

Μονή της Αγίας Τριάδος

Μετά την ξενάγησή μας στους χώρους της σχολής και της βιβλιοθήκης, βγήκαμε έξω και κατευθυνθήκαμε προς την Μονή Αγίας Τριάδος, όπου ο ακριβής χρόνος ίδρυσής της παραμένει άγνωστος. Σύμφωνα με μία παράδοση, τη μονή φέρεται να ίδρυσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ιερός Φώτιος Α΄ (858-867, 877-886), ενώ υπάρχουν μαρτυρίες για προγενέστερη μοναστική παρουσία στον ίδιο χώρο.

Το πρώτο αξιόπιστο στοιχείο για την αφιέρωση της μονής στην Αγία Τριάδα χρονολογείται στο 1063, όταν η αυτοκράτειρα Αικατερίνη Κομνηνή χάρισε ένα χειρόγραφο της Αγίας Γραφής στη Μονή.

Μετά την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής το 1844, οι εκάστοτε σχολάρχες λάμβαναν και το αξίωμα του ηγουμένου της ιεράς μοναστικής και κοινοβιακής αδελφότητας. Το 2011, ο Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος (Λαμπρυνιάδης), διορίσθηκε ηγούμενος και έλαβε την ευλογία της Α.Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου, να συστήσει μοναστική αδελφότητα. Η αδελφότητα έχει ήδη προσφέρει στο Πατριαρχείο κληρικούς που υπηρετούν τις ανάγκες της Μητρός Εκκλησίας στην Κωνσταντινούπολη και το εξωτερικό.

Ο ιστορικός και θαυμαστός κήπος

Πάντοτε οι κήποι των μοναστηριών έχουν μια ξεχωριστή ομορφιά. Ο κήπος όμως του συγκροτήματος της Σχολής είναι μοναδικής αρτιότητας.

Πρωτοδημιουργήθηκε και συντηρήθηκε από τον Μητροπολίτη Πριγκηποννήσων Δωρόθεο (1891-1974), για το λόγο αυτό και προς τιμή του φιλοτεχνήθηκε προτομή του η οποία τοποθετήθηκε στο πιο όμορφο και ευωδιαστό σημείο.

Ακολουθώντας το παράδειγμα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου και πρωτοπόρου «Πράσινου Πατριάρχη» κ.κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του περιβάλλοντος, ο αύλειος χώρος του συγκροτήματος έχει μεταμορφωθεί σε έναν επίγειο παράδεισο. Η αναμόρφωση των κήπων έγινε με ευφάνταστο τρόπο ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι η φύτευση και καλλιέργεια των περισσοτέρων φυτών που απαντώνται στα κείμενα της Αγίας Γραφής. Επίσης, έχουν σχηματισθεί μικρά θεματικά πάρκα ενώ σήμα κατατεθέν αποτελούν τα φυτά από τους βυζαντινούς κήπους, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες αρετές, όπως ο φοίνικας τη δικαιοσύνη, η άμπελος την ηρεμία, η ροδιά το θάρρος. Υπάρχουν ακόμη, συκιές, ελιές, κέδροι και πεύκα.

Περιδιαβαίνοντας αυτόν τον ξεχωριστό κήπο, όπου την ευθύνη του σχεδιασμού των εργασιών είχε το 2013 η Δρ. Νεραντζία Τζώρτζη, από το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, την προσοχή μας τραβούν πλουμιστά παγώνια αλλά και παραγωγικές κότες, ενώ ξεχωριστή θέση έχει ένα γαϊδουράκι που είχε χαριστεί στον Πατριάρχη.

Μετά την περιήγηση περάσαμε και πάλι στο εσωτερικό της σχολής. Εκεί είχαμε την χαρά και την ευλογία να συνομιλήσουμε για λίγο με τον Μητροπολίτη Προύσης και Σχολάρχη, κ.κ. Ελπιδοφόρο, ο οποίος μας μετέφερε την αγωνία αλλά και την προσμονή του θαύματος του ανοίγματος της Θεολογικής Σχολής, λέγοντας πως όλα είναι έτοιμα για αυτή τη μεγάλη μέρα.

Το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Σχολής

Μέχρι το 1971, η σχολή υπαγόταν απ’ ευθείας στο Υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας και το καθεστώς της το ρύθμιζε ο «κανονισμός λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής Χάλκης», όπως αυτός εγκρίθηκε το 1951 με απόφαση του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και τον επικύρωσε η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου το ίδιο έτος.

Το 1971, οι τουρκικές αρχές διέκοψαν τη λειτουργία της Σχολής με πρόσχημα την απαγόρευση από την τουρκική νομοθεσία της ιδιωτικής ανώτατης θρησκευτικής εκπαίδευσης. Ωστόσο, ο ίδιος εγκεκριμένος κανονισμός λειτουργίας, τη χαρακτηρίζει επαγγελματική σχολή.

Πάγιο αίτημα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αδιάκοπος αγώνας του Πατριάρχη Βαρθολομαίου και όλων των ορθοδόξων χριστιανών είναι η επαναλειτουργία της Σχολής υπό το, προ του 1971, καθεστώς.

Παρά τις διεθνείς παραινέσεις, η Τουρκία δηλώνει ότι εξετάζει με την διαδικαστική μεθόδευση για την επαναλειτουργία της Σχολής, χωρίς όμως να φαίνεται ότι προχωρεί σε συγκεκριμένα προς τούτο βήματα.

Χαραμάδα ελπίδας οι δηλώσεις του Προκαθήμενου της Ορθοδοξίας, τον περασμένο Μάιο σε ομογενειακή εφημερίδα της Αυστραλίας, πως πολύ σύντομα θα ανοίξουν οι πόρτες της Σχολής.

Η υπόσχεση

Και επειδή χωρίς καν να το καταλάβουμε η ώρα είχε περάσει μας έγινε η πρόσκληση για το μεσημεριανό φαγητό στην τραπεζαρία της σχολής, όπου ακολουθήθηκε το τυπικό των Μοναστηριών.

Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε και καλέσαμε παϊτόνι για να μας πάει πίσω στο λιμάνι ώστε να προλάβουμε το καράβι για την Πόλη.

Οι εικόνες, οι μυρωδιές, τα συναισθήματα, η ιστορία, η ηρεμία του τοπίου και του χώρου τα κλείσαμε όλα στην καρδιά μας και υποσχεθήκαμε στον εαυτό μας πως δεν θα τα ξεχάσουμε, πως δεν θα τους ξεχάσουμε γιατί μας χρειάζονται όλους. Γιατί χρειάζονται την υποστήριξή μας, την αγάπη μας, την προσευχή μας.