του Τιερί Κοβίλ (*)
Πολλοί αποδίδουν τις διαδηλώσεις στο Ιράν στην κακή οικονομική κατάσταση της χώρας. Συμμερίζομαι μόνο εν μέρει αυτή την υπόθεση. Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παράδοξο, γιατί η οικονομική κατάσταση δείχνει να βελτιώνεται από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο Ροχανί, το 2013.
Πριν από την άρση των κυρώσεων τον Ιανουάριο του 2016, το Ιράν μπορούσε να εξάγει μόνο το 50% του πετρελαίου του. Το πετρέλαιο όμως αντιπροσωπεύει το ήμισυ των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού της χώρας. Με άλλα λόγια, το Ιράν στερούνταν το ένα τέταρτο των εσόδων του προϋπολογισμού του.
Μετά τη συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα, το Ιράν μπορεί να εξάγει το πετρέλαιό του. Κι έτσι πέρασε από μια ύφεση 6% το 2012 σε μια ανάπτυξη 6% το 2016. Το 2017, η ανάπτυξη έφτασε το 4%. Όσο για τον πληθωρισμό, μειώθηκε από 50% το 2013 σε 10% σήμερα. Η αγοραστική δύναμη των Ιρανών λοιπόν αποκαθίσταται.
Είναι αλήθεια ότι αυτό δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε θέσεις εργασίας, αφού η ανεργία φτάνει σήμερα το 15%. Κάθε χρόνο, όμως, 800.000 άνθρωποι φτάνουν στην αγορά εργασίας. Και τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς έχουν πτυχίο ή μεταπτυχιακό. Για να εξασφαλιστεί όμως η απασχόληση των νέων, πρέπει ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης να είναι τουλάχιστον 6%.
Το Ιράν κατέχει την τρίτη θέση στον κόσμο από την άποψη του αριθμού των μηχανικών που παίρνουν πτυχίο κάθε χρόνο. Οι φοιτητές αποτελούν πάνω από το 5% του πληθυσμού. Μια γυναίκα στις δύο σπουδάζει. Είναι αλήθεια βέβαια ότι παρά τις σπουδές τους και τα πτυχία τους, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε επαγγελματικό επίπεδο.
Η οργή των Ιρανών εκδηλώνεται λοιπόν σε μια στιγμή που η οικονομία πηγαίνει καλύτερα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Οι Ιρανοί είχαν κάνει μεγάλη υπομονή στα χρόνια των κυρώσεων. Οι προσδοκίες ήταν λοιπόν πολύ μεγάλες για την εποχή που θα ακολουθούσε την άρση τους. Η γενική πεποίθηση ήταν πως όλα τα προβλήματα θα λύνονταν. Οκτώ μήνες όμως μετά την επανεκλογή του Ροχανί, οι Ιρανοί έχουν την αίσθηση ότι τίποτα δεν άλλαξε. Αντίθετα βέβαια με τον προκάτοχό του, τον Αχμαντινεζάντ, ο Ροχανί δεν τυπώνει χρήμα, αλλά προσπαθεί να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Μεγάλη είναι και η δυσπιστία των Ιρανών για τους θεσμούς τους. Η διαφθορά είναι άλλωστε πολύ διαδεδομένη. Όταν λοιπόν τους λένε ότι θα αυξηθεί η τιμή της βενζίνης κατά 50% ώστε να αυξηθούν τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού και να δημιουργηθούν νέες οικονομικές δραστηριότητες, άρα και νέες θέσεις εργασίας, δεν το πιστεύουν. Η κυβέρνηση προσπαθεί να υιοθετήσει μια σώφρονα οικονομική πολιτική την ώρα που η δυσπιστία της κοινής γνώμης είναι στο αποκορύφωμά της.
Στην αύξηση της δυσπιστίας συνέβαλε και η κατάρρευση των παράνομων ισλαμικών ψευδο-τραπεζών. Εκατομμύρια Ιρανοί έχασαν μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεών τους. Το επεισόδιο αυτό ενίσχυσε έτσι την αίσθηση ότι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά, ότι το σύστημα ευνοεί δηλαδή μια μικρή μειοψηφία, τους διευθυντές των τραπεζών, που έφυγαν με τα ταμεία γεμάτα εις βάρος των καταθετών οι οποίοι ζητούν να αποδοθεί δικαιοσύνη.
* Ο Τιερί Κοβίλ είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο διεθνών και στρατηγικών σχέσεων (Iris) της Γαλλίας και ειδικός για το Ιράν
Πηγή: Liberation – ΑΠΕ – ΜΠΕ