Ο υποψήφιος Δήμαρχος που έγραψε το “Λεξικό της Κρίσης”

από Team MyPortal.gr
sms

Ο Γρηγόριος Ζαρωτιάδης δεν έγινε γνωστός μέσα απο την υποψηφιότητά του για το Δήμο Θεσσαλονίκης ή την ενεργή πολιτική του παρουσία τα προηγούμενα χρόνια. Είναι ένας καταξιωμένος οικονομολόγος και ακαδημαϊκός και σήμερα Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Το 2016 για τις ανάγκες του “Πολιτικού Ημερολογίου-Ατζέντα Θεσσαλονίκης 2017” -που είχε κυκλοφορήσει τότε με την εφημερίδα “Μακεδονία”- συνέγραψε το «Λεξικό της Κρίσης» με 100 πολιτικούς και οικονομικούς όρους που μπήκαν στην καθημερινή μας ζωή λόγω της κρίσης και των μνημονίων. Μια σημαντική επιστημονική εργασία που αξίζει να διαβαστεί και να μείνει στις βιβλιοθήκες.

Β.Π.

Επιμέλεια:

Γρηγόρης Ζαρωτιάδης, Αν. Καθηγητής, Τμ. Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ

Ειρήνη Οζούνη, Υπ. Διδάκτωρ, Εργαστήριο Εφαρμοσμένων Οικονομικών και Ανάπτυξης, ΑΠΘ

Το παρόν κείμενο φιλοδοξεί να συμβάλει στην ενίσχυση της αντίληψης του κάθε πολίτη και μέσω αυτής στη σταδιακή βελτώση της ποιότητας του δημοσίου λόγου και διαλόγου, απαραίτητη προϋπόθεση για την κοινωνικά νομιμοποιημένη, βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη.

Η έννοια της «κρίσης» επανήλθε κυριαρχικά στο προσκήνιο της σύγχρονης συζήτησης, όχι μόνο στην Ελλάδα. Επέστρεψε μαζί με την «ιστορία», κόντρα στις πρόσφατες δοξασίες περί του τέλους της. Βίαιη, ανεξέλεγκτη από ατομικές βουλήσεις, τιμωρούσα την πρόσκαιρη ανοησία σχολιαστών, αναδεικνύει τις ώριμες πια συνθήκες της συστημικής μετεξέλιξης.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό μιας παγκόσμιας αναστάτωσης που εγκυμονεί τολμηρές ελπίδες και συνάμα μεγάλους κινδύνους, συγχρονίζεται και η κρίση στο εσωτερικό της χώρας, αναπαράγωντας τις διεθνείς ανισορροπίες, βιώνοντας τις αδυναμίες μιας Ένωσης που κλονίζεται και συνδυάζοντας αυτές με τις εσωτερικές στρεβλώσεις.

Σε αυτήν λοιπόν τη συγκυρία, καθώς η ιστορική εξέλιξη είναι μεν δεδομένη αλλά η πρόοδος δεν χαρίζεται, ποια μεγαλύτερη συνεισφορά της ακαδημαϊκής κοινότητας και της δημοσιογραφίας από το να διαφωτίσουν το βασικό τελεστή, τον ίδιο τον λαό.

Οι ακόλουθες σειρές είναι μια πολύ μικρή συνεισφορά σε αυτήν την κατεύθυνση που θα αποδειχθεί, ελπίζουμε, έστω οριακά χρήσιμη. Επιδιώκουμε να βοηθήσουμε στην αποσαφήνιση κάποιων βασικών οικονομικών πρωτίστως εννοιών, συμπληρωμένων με κάποιους κοινωνικοπολιτικούς όρους, οι οποίοι πλημμυρίζουν το σύγχρονο δημόσιο λόγο, κακοποιούμενοι πολλές φορές, ίσως και σκοπίμως.

Προφανώς ο αδυσώπητος χωρικός περιορισμός εξηγεί τις ελλείψεις που σίγουρα μπορεί να κανείς να διαπιστώσει ως προς το εύρος των εννοιών αλλά και το βάθος της επεξήγησής τους. Ελπίζουμε λοιπόν και σε άλλες, πιο αναλυτικές, βελτιωμένες ανάλογες προσπάθειες. Σε κάθε περίπτωση, είθε αυτές να γίνουν νωρίς, γιατί η ιστορία, ας το επαναλάβουμε, βιάζεται, κι εμείς δεν μας πρέπει να μείνουμε πίσω.

Αγγλικοί όροι

Βail in: Η διαδικασία κατά την οποία ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα (τράπεζα) ή μια χώρα που κινδυνεύει με οικονομική κατάρρευση, διασώζεται με τη χρησιμοποίηση των εσωτερικών πόρων. Ειδικότερα στην περίπτωση των τραπεζών bail in σημαίνει κούρεμα των καταθέσεων των πολιτών-καταθετών προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα αυτά για τη διάσωση των τραπεζών μετατρεπόμενα σε μετοχικό κεφάλαιο.

Βail out: Το αντίθετο του bail in. H διαδικασία κατά την οποία ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα (τράπεζα) ή μια χώρα που κινδυνεύει με οικονομική κατάρρευση, διασώζεται με τη χρησιμοποίηση των εξωτερικών πόρων. Ειδικότερα στην περίπτωση των τραπεζών πρόκειται για ανακεφαλαιοποίηση τους με τη χρήση δημόσιου χρήματος.

Bank Run: Μαζική απόσυρση καταθέσεων και ανάληψη χρημάτων από τις τράπεζες λόγω του φόβου κατάρρευσης τους.

Braindrain: Το φαινόμενο μετανάστευσης ατόμων με υψηλή εκπαίδευση ή ειδίκευση σε προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας.

BRICS: Διεθνής πολιτικός οργανισμός αναδυόμενων αγορών της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Νότιας Αφρικής. (Brazil, Russia, India, China, and South Africa).

Brussels Group (Ομάδα των Βρυξελλών): Ομάδα εργασίας που ελέγχει την εξέλιξη των μεταρρυθμίσεων. Ο όρος είναι κοντινός στους όρους “Τρόικα” και «Θεσμοί», καθώς αποτελείται από τεχνικά κλιμάκια (τεχνοκράτες υπαλλήλους) των τριών οργάνων (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ΔΝΤ και Κομισιόν) και όχι από πολιτικούς προϊστάμενους. Επιπρόσθετα, δεν συνδιαλέγεται με το ανώτερο πολιτικό προσωπικό (Υπουργούς, Πρωθυπουργό κλπ), αλλά με τους αντίστοιχους υπαλλήλους των Υπουργείων και των Υπηρεσιών (π.χ. Γενικό Λογιστήριο του Κράτους) της Ελλάδας.

CDS: Η σύμβαση ανταλλαγής κινδύνου αθέτησης (Credit Default Swap) είναι μία σύμβαση στην οποία ο αγοραστής της πραγματοποιεί σειρά πληρωμών προς τον αντισυμβαλλόμενο πωλητή και σε αντάλλαγμα δέχεται εφάπαξ πληρωμή σε περίπτωση που κάποιο πιστωτικό μέσο (συνήθως ομόλογο ή δάνειο) αθετηθεί από τον εκδότη του. Αποτελεί ουσιαστικά μια διμερή σύμβαση μεταξύ του αγοραστή και του πωλητή της προστασίας από τον πιστωτικό κίνδυνο. Τα CDS αναφέρονται σε ομόλογα χρέους μιας «οντότητας αναφοράς», η οποία συνήθως είναι κράτος ή νομικό πρόσωπο όπως μια εταιρεία. Ο κάτοχος του ομολόγου ή του δανείου μπορεί να «αγοράσει προστασία» για να αντισταθμίσει τον πιστωτικό κίνδυνο του ομολόγου. Όμως, οι επενδυτές μπορούν να αγοράζουν και να πωλούν προστασία χωρίς να κατέχουν κανένα χρέος του φορέα αναφοράς. Έτσι επιτρέπεται στους διαπραγματευτές να κερδοσκοπούν επί εκδόσεων χρέους και της φερεγγυότητας των οντοτήτων αναφοράς. Τα περισσότερα CDS είναι τεκμηριωμένα με τυποποιημένα έντυπα που εκδίδονται από τον Διεθνή Σύνδεσμο Συμβάσεων Ανταλλαγής και Παραγώγων (International Swaps and Derivatives Association, ISDA).

Capital Controls: Έλεγχοι κεφαλαίων / περιορισμοί της κινητικότητας των κεφαλαίων είναι διοικητικά μέτρα που λαμβάνει μια κυβέρνηση ή η κεντρική τράπεζα, με σκοπό να περιορίσει τις εισροές και εκροές κεφαλαίων μέσα, από και προς την εγχώρια οικονομία. Ο έλεγχος κεφαλαίων μπορεί αφορά στον περιορισμό της δυνατότητας των κατοίκων μιας χώρας να απόκτηση ξένα περιουσιακά στοιχεία (εκροή εγχώριων κεφαλαίων ) και/ή αντίστοιχα των αλλοδαπών για την αγορά εγχώριων περιουσιακών στοιχείων (εισροή ξένων κεφαλαίων).

ECOFIN: Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (Economic and Financial Affairs Council configuration). Το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων είναι αρμόδιο για την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σε τρεις βασικούς τομείς: οικονομική πολιτική, θέματα φορολογίας και ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Το Συμβούλιο ECOFIN είναι το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν συνέρχεται σε επίπεδο υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών.

ELA (Emergency Liquidity Assistance): Όταν οι τράπεζες μίας χώρας της Ευρωζώνης αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας, όπως σε περιόδους που παρατηρείται αυξημένη εκροή καταθέσεων, σαν πρώτη επιλογή εξετάζουν και αναζητούν το δανεισμό από κάποια άλλη τράπεζα. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις ο διατραπεζικός δανεισμός δεν είναι δυνατός κυρίως επειδή οι τράπεζες δανειστές φοβούνται για τη φερεγγυότητά της. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τράπεζα με το πρόβλημα ρευστότητας καταφεύγει σαν επόμενη επιλογή στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προκειμένου να εξασφαλίσει την απαιτούμενη ρευστότητα. Στις περιπτώσεις που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρνηθεί και εκείνη τη παροχή ρευστότητας, κυρίως λόγω της χαμηλής ποιότητας των εγγυήσεων (π.χ. ομόλογα Δημοσίου ή ομόλογα εκδόσεως της Ε.Ε. όπως είναι τα ομόλογα του EFSF), η τράπεζα αναγκάζεται να καταφύγει στον ύστατο μηχανισμό παροχής ρευστότητας τον ELA (Emergency Liquidity Assistance). Η ρευστότητα που παρέχεται μέσω του μηχανισμού ELA είναι σημαντικά ακριβότερη σε σύγκριση με το κόστος δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Μια μεγάλη διαφορά των δύο μηχανισμών έγκειται στο ότι μέσω του μηχανισμού ELA οι εγγυήσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες συμπεριλαμβάνουν και το δανειακό τους χαρτοφυλάκιο (Παρασκευάς και Ζώης Ζαβερδινός).

EFSF, EFSM & ESM: Οι 3 μηχανισμοί που δημιούργησαν πρόσφατα ΕΕ και Eυρωζώνη για προστασία των κρατών μελών και σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (European Financial Stabilisation Mechanism – EFSM) θεσμοθετήθηκε τον Μάιο του 2010 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συγκεκριμένα, ο EFSM αποτέλεσε πρόγραμμα χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης. Σε αντίθεση με τα ταμεία στήριξης που ιδρύθηκαν στη συνέχεια (EFSF και ESM), ο EFSM άντλησε τα χρήματά του από τις αγορές με εγγύηση από τον Προϋπολογισμό της Ε.Ε., στο οποίο μετέχει το σύνολο των χωρών της Ε.Ε. και όχι μόνο από τα μέλη της ευρωζώνης. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility – EFSF) υπήρξε ένα όργανο ειδικού σκοπού (special purpose vehicle) που συμφωνήθηκε από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 9 Μαΐου του 2010, με σκοπό την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη της Ευρωζώνης που βρίσκοναι σε οικονομική δυσκολία. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρέχει σε αυτό υπηρεσίες διαχείρισης διαθεσίμων και διοικητική υποστήριξη. Ο εν λόγω ευρωπαϊκός μηχανισμός είχε τη δυνατότητα να εκδώσει ομόλογα ή άλλα χρεόγραφα με την υποστήριξη του Γερμανικού Γραφείου Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους για να αυξήσει τα κεφάλαια που απαιτούνταν. Είχε επίσης τη δυνατότητα να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση των κεφαλαίων των τραπεζών ή να αγοράσει κρατικά ομόλογα. Η έκδοση των ομολόγων του έπρεπε να συνοδεύεται από εγγυήσεις που παρέχονται από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, ανάλογα με το μερίδιό τους στο καταβεβλημένο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Με βάση τον αρχικό σχεδιασμό, μετά τον Ιούνιο του 2013, τόσο το EFSF όσο και ο EFSM αντικαταστάθηκαν με τον (μόνιμο) Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (European Stability Mechanism – ESM). Ο ESM είναι ένα μόνιμο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα 19 μέλη της Ευρωζώνης. Μπορεί να δανείσει απευθείας στις κυβερνήσεις. Μπορεί, επίσης, να αγοράσει χρέη τους (δηλαδή κρατικά ομόλογα) είτε άμεσα όταν εκδίδονται, είτε στη δευτερογενή αγορά. Επιπλέον, ο ESM δύναται να υποστηρίξει τις τράπεζες άμεσα. Αυτή η υποστήριξη μπορεί να αφορά μια «ανακεφαλαιοποίηση», συνήθως παρέχοντας χρήματα σε αντάλλαγμα με συμμετοχή στην μετοχική σύνθεση.

Eurogroup: Η σύσκεψη των Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, δηλαδή των Υπουργών Οικονομικών των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν ως επίσημο νόμισμά τους το Ευρώ, του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Οικονομικά και το Ευρώ, αλλά και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Στη σύσκεψη προεδρεύει ο διορισμένος πρόεδρος της, ο οποίος και το εκπροσωπεί σε άλλα εκτελεστικά όργανα και προς το κοινό. Το Εurogroup συνεδριάζει άτυπα μια φορά το μήνα, πριν τη σύνοδο των υπουργών οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (το ECOFIN). Το Eurogroup αναγνωρίστηκε ως όργανο με πρωτόκολλο της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Με την έννοια Euro-working-group αναφερόμαστε συχνά σε μικρότερης πολιτικής σημασίας συσκέψεις για την προετοιμασία συνήθως αυτών του Eurogroup.

Geuro: θεωρητικό παράλληλο νόμισμα από το βασικό τίτλο πρωτοσέλιδου της γερμανικής οικονομικής εφημερίδας Handelsblatt: «Σενάριο Geuro» (Μάιος 2015). Η εφημερίδα αναφερόταν στην πρόταση του πρώην επικεφαλούς οικονομολόγου της Deutsche Bank Τόμας Μάιερ (2012) για την εισαγωγή ενός παράλληλου (μαζί με το ευρώ), δεύτερου νομίσματος για την Ελλάδα σε περίπτωση ασυμφωνίας με τους δανειστές της. Με το παράλληλο νόμισμα (χρεόγραφο) χαμηλότερης αξίας θα πληρώνονταν οι μισθοί και οι συντάξεις.

Greccident: σύνθετος όρος από τις λέξεις Greece και accident (ατύχημα). Συχνά χρησιμοποιείται και ως αναφορά στην έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, γνωστή και ως grexit, η οποία όμως θα έχει συμβεί από ατύχημα (μη ηθελημένο πιστωτικό γεγονός).

Grexit: σύνθετος όρος από τις λέξεις τις λέξεις Greece και exit. Αναφέρεται στην έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη

IOU’s: Παράλληλο λογιστικό ή ηλεκτρονικό νόμισμα, που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συγκεκριμένους σκοπούς. Πρόκειται για υποσχετική (IoU – I owe you – σου χρωστάω) με εγγύηση τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα, φορολογική πίστωση, που επιτρέπει στις χώρες να διαχειρίζονται δημοσιονομικά ελλείμματα χωρίς αύξηση του χρέους, μέχρι να ανακάμψει η οικονομία. Κατά τον οικονομολόγο του Πανεπιστημίου του Σικάγο, John Cochrane, θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν IOUs με τη μορφή ηλεκτρονικού χρήματος για να χρησιμοποιούνται στην καταβολή συντάξεων και άλλες πληρωμές. Θα λειτουργούσαν ως ένα εσωτερικό μέσο συναλλαγών για να αγοράσει κανείς τρόφιμα στα καταστήματα ή για να ανακεφαλαιοποιήσει μέρος του τραπεζικού συστήματος (Βασίλης Βασιλόπουλος).

Repos: Συμφωνίες Επαναγοράς (Repos / Reverse repos). Οι συμφωνίες επαναγοράς είναι συμφωνίες μεταξύ ενός δανειστή και ενός οφειλέτη να πουλήσουν και μετά να επαναγοράσουν κάποιο χρεόγραφο μικρού κινδύνου, συνήθως έντοκα γραμμάτια Δημοσίου. Ένας οφειλέτης (πχ. ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός) εκδίδοντας ένα repos συμφωνεί να πουλήσει χρεόγραφα σε έναν δανειστή και ταυτόχρονα να τα επαναγοράσει σε μία μελλοντική στιγμή και σε μία άλλη συγκεκριμένη τιμή. Η διαφορά μεταξύ των δύο τιμών είναι η απόδοση του δανειστή. Με άλλα λόγια, το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δανείζεται χρήματα για να καλύψει τις ανάγκες ρευστότητας του, χρησιμοποιώντας ως ενέχυρο ένα χρεόγραφο γνωστής αξίας από το χαρτοφυλάκιό του. Η διάρκεια ενός τέτοιου ενέχυρου είναι συνήθως πολύ μικρή (από μία νύχτα – overnight – έως λίγες εβδομάδες), αν και υπάρχουν και repos μεγαλύτερης διάρκειας. Τα repos δεν είναι συνήθως διαπραγματεύσιμα στη δευτερογενή αγορά.

Spreads: Η διαφορά των τιμών αποδόσεων (επιτοκίων) δύο ομολόγων. Κάθε ποσοσταία μονάδα (1%) αποτελεί 100 «μονάδες βάσης». Συνήθως ως χώρα βάσης χρησιμοποιείται μια χώρα με ισχυρή και σταθερή οικονομία. Για παράδειγμα, όταν το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας είναι 11%, ενώ της Γερμανίας είναι 3%, το spread (διαφορά) των δύο είναι 8%, συνεπώς το ελληνικό spread κυμαίνεται στις 800 μονάδες βάσης. Spread επίσης ονομάζουμε και τη διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο με το οποίο δανείζεται μια τράπεζα και το επιτόκιο που αυτή δανείζει.

Stress Τests: Τραπεζικά τεστ αντοχής – είναι ουσιαστικά προσομοιώσεις μελλοντικών οικονομικών γεγονότων, , σχεδιασμένες για να αξιολογήσουν αν μια τράπεζα ή ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα έχει επαρκή κεφάλαια για να αντέξει τις επιπτώσεις δυνητικών αντίξοων / χείριστων οικονομικών σεναρίων (worst-case scenarios).

Ελληνικοί όροι

Αγανακτισμένοι- Το κίνημα των Αγανακτισμένων: Κίνημα διαδηλωτών σε δεκάδες πόλεις της Ελλάδας, εμφανιζόμενο από τον Μάιο έως και τον Νοέμβριο του 2011, συνέχεια του ομόττλου ισπανικού κινήματος, ενάντια στα μέτρα οικονοιμικής λιτότητας. Ονομάσθηκε επίσης ως «Το κίνημα της πλατείας» και «Ο Μάης του Facebook» (λόγω του ρόλου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο πήρε το όνομα «Ο Μάης του Facebook». Άλλο όνομα που δόθηκε στο φαινόμενο ήταν και «Το κίνημα της πλατείας».

ΑΕΠ: Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ή ΑΕΠ) (αγγλ. Gross Domestic Product – GDP) είναι η συνολική αξία όλων των τελικών αγαθών (υλικών και άυλων) που παρήχθησαν σε μια χώρα (από συντελεστές παραγωγής που βρίσκονται εντός της χώρας, ανεξάρτητα από το ποιος τους κατέχει) σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (συνήθως ετησίως). Ισοδύναμα μπορεί να εκφραστεί ως το σύνολο των εισοδημάτων που παράχθηκαν εντός της χώρας. Διαφορετικό είναι το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Gross National Product – GNP), το οποίο αποτελεί το σύνολο των εισοδημάτων των πολιτών μιας χώρας ανεξαρτήτως που.

Ανακεφαλαιοποίηση: Η αναδιοργάνωση ή αναδιάταξη της κεφαλαιακής διάρθρωσης μιας εταιρείας με εισαγωγή κεφαλαίων και σκοπό την κεφαλαιακή της επάρκεια και σταθερότητα. Ειδικότερα, ανακεφαλαιοποίηση Τραπεζών σημαίνει την αύξηση των κεφαλαίων των τραπεζών μέσω πώλησης μετοχών σε παλαιούς και νέους μετόχους.

Ανεργία: Το φαινόμενο ύπαρξης πολιτών που θέλουν και μπορούν να εργαστούν αλλά δεν βρίσκους θέση και / ή αντικείμενο απασχόλησης. Ο αριθμός. Το ποσοστό ανεργίας είναι ο αριθμός των επίσημα καταγεγραμμένων ανέργων (δηλαδή όσων δηλωμένα αναζητούν εργασία) διαιρούμενος με το σύνολο του εργατικού δυναμικού. Το εργατικό δυναμικό αποτελείται από τους ως άνω οριζόμενους ανέργους συν τους εργαζόμενους / απασχολούμενους. Σημειώνεται επίσης ο σχετικός όρος ποσοστό απασχόλησης, ο οποίος δηλώνει το ποσοστό αυτών που απασχολούνται ως προς αυτούς που δύνανται να εργασθούν. Σημείωστε ότι ο αριθμός αυτών που δύνανται να εργασθούν είναι μεγαλύτερος του εργατικού δυναμικού, καθώς συμπεριλαμβάνει και τους άεργους, δηλαδή όσους δεν βρίσκονται σε διαδικασία αναζήτησης εργασίας. Πιο ακριβείς στατιστικές του ποσοστού απασχόλησης διορθώνονται ως προς το εύρος της μερικής απασχόλησης.

Ανταγωνιστικότητα: Η ανταγωνιστικότητα είναι μια πολυεπίπεδη έννοια. Ανταγωνιστικότητα επιχείρησης: «Η ανταγωνιστικότητα μπορεί εύκολα να οριστεί: είναι η δυνατότητα (ικανότητα) μιας επιχείρησης να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, λαμβάνοντας υπόψη τον ανταγωνισμό άλλων επιχειρήσεων για τα ίδια κέρδη (στον ίδιο κλάδο ή αγορά)» (Χλέτσος). «Σε συνθήκες αγοράς όπου κυριαρχεί ο θεσμός της επιχείρησης, και όπου ανταγωνισμός σημαίνει ότι δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις-ομάδες-άτομα διεκδικούν το ίδιο αποτέλεσμα (μεγιστοποίηση κέρδους, προτίμηση καταναλωτών, μερίδιο αγοράς κ.α.), τότε ως ανταγωνιστικότητα ορίζεται η σχετική ικανότητα του καθενός να αποκτήσει αυτό που διεκδικεί» (Μπουραντάς). Ανταγωνιστικότητα κλάδου μιας χώρας: Ο τομέας μιας χώρας είναι ανταγωνιστικός, συγκρινόμενος με τους αντίστοιχους άλλων χωρών, εάν ως σύνολο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στις μονάδες που τον απαρτίζουν να δημιουργούν με συνέπεια υψηλότερη προστιθέμενη αξία και υψηλότερα κέρδη. Ανταγωνιστικότητα σε μακροικονομικό ή εθνικό επίπεδο: Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, πρόκειται για «το βαθμό στον οποίο ένα κράτος μπορεί, υπό συνθήκες ελεύθερης και δίκαιης αγοράς, να προσφέρει αγαθά και υπηρεσίες, που πληρούν τα κριτήρια των διεθνών αγορών, διατηρώντας και αυξάνοντας ταυτόχρονα τα πραγματικά εισοδήματα των ανθρώπων μακροχρόνια» (OECD 1992). Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα δίνει περισσότερο έμφαση στην «παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που ικανοποιούν τη ζήτηση των διεθνών αγορών, διατηρώντας παράλληλα υψηλά και βιώσιμα επίπεδα εισοδήματος, ή γενικότερα, η ικανότητα (των περιφερειών) να δημιουργήσουν, ενώ βρίσκονται εκτεθειμένες στο διεθνή ανταγωνισμό,συγκριτικά υψηλά εισοδήματα και θέσεις απασχόλησης» (Εuropean Commission, 1999). Εναλλακτικά, «η εθνική ανταγωνιστικότητα είναι το πλέγμα εκείνο των παραγόντων, πολιτικών και θεσμών, που προσδιορίζουν το επίπεδο της παραγωγικότητας μιας χώρας. Το επίπεδο της παραγωγικότητας, με τη σειρά του, προσδιορίζει το διατηρήσιμο επίπεδο ευημερίας που μπορεί να απολαμβάνει μια οικονομία». (World Economic Forum 2007)

Αντιμνημονιακός: Ο Αντίθετος με τη μνημονιακή πολιτική και τους όρους των μνημονίων. Ο χαρακτηρισμός λαμβάνει πιο συγκεκριμένη σημασία, ως προς τα τρία (3) (πος το παρόν) μνημόνια που έχει υπογράψει η χώρα στα οποία περιγράφονται οι δεσμεύσεις της προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από τους δανειστές.

Αξιολόγηση Ελληνικού Προγράμματος: Η χρηματοδοτική συνδρομή προς την Ελλάδα καταβάλλεται σε δόσεις, επί μέρους δόσεις και τμηματικές καταβολές. Η έγκριση κάθε τμηματικής καταβολής εξαρτάται από την εκπλήρωση των συμφωνηθέντων όρων, η οποία αξιολογείται από τους «Θεσμούς». Μετά από κάθε αξιολόγηση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει έκθεση σχετικά με τη συμμόρφωση ως προς το μνημόνιο συνεννόησης. Στην έκθεση αξιολόγησης, περιλαμβάνεται επίσης επικαιροποιημένη ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους, και αξιολογείται θετικά ή αρνητικά η εφαρμογή του προγράμματος. Επίσης εκφράζεται η άποψη για το αν θα είναι δυνατή η επόμενη αποδέσμευση της χρηματοδοτικής συνδρομής προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους και να εκκαθαριστούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές.

«Απελευθέρωση» Απολύσεων: Κατάργηση των θεσμοθετημένων κυρώσεων και απαγορεύσεων στις απολύσεις εργαζομένων που προστατεύουν τους τελευταίους. Ως μέτρο εντάσσεται στη γενικότερη πολιτική «απελευθέρωσης» / απορρύθμισης της αγοράς εργασίας.

Απελευθέρωση Επαγγελμάτων: Η κατάργηση όλων των περιορισμών στην πρόσβαση / άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος. Πιο συγκεκριμένα παύονται περιορισμοί: (1) στον αριθμό προσώπων που έχουν πρόσβαση στο επάγγελμα, (2) στην εξάρτηση της χορήγησης άδειας από την εκτίμηση ύπαρξης πραγματικής ανάγκης, (3) γεωγραφικά όρια και ελάχιστες αποστάσεις στο δικαίωμα άσκησης του επαγγέλματος, (4) στη δημιουργία περισσότερων εγκαταστάσεων από το ίδιο πρόσωπο, (5) στην επιβολή ή απαγόρευση διάθεσης αγαθών από ορισμένου είδους επαγγελματική εγκατάσταση, (6) στην επιβολή ή απαγόρευση της άσκησης επαγγέλματος υπό ορισμένη εταιρική μορφή, (7) στη συμμετοχή στο εταιρικό κεφάλαιο με κριτήριο την επαγγελματική ιδιότητα των συμμετεχόντων, (8) επιβολή υποχρεωτικών κατώτατων τιμών, (9) στη δυνατότητα του ασκούντα το επαγγελμα να προσφέρει μαζί με τη δική του υπηρεσία και άλλες συγκεκριμένες υπηρεσίες

«Απελευθέρωση» / Απορύθμιση Αγορών: Γενικός όρος που συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην ακύρωση των όποιων νόμων και κανονιστικών ρυθμίσων, συλλογικών συμβάσεων και διαπραγματεύσεων, ή τέλος όποιων άμεσων διοικητικών κρατικών παρεμβάσεων (περι- ή καθ-) ορίζουν το «οικονομικό γίγνεσθαι. Πηγάζει από την νεοκλασική / νεοκεϋνσιανή αντίληψη ότι η λειτουργία των αγορών παρεμποδίζεται, ενώ αν λειτουργούσε «ελεύθερα» θα οδηγούσε αυτομάτως σε καταστάσεις μακροικονομικής και τομεακής ισορροπίας και στην βελτιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας, δεδομένων των εξωγενών συνθηκών.

Αποβιομηχάνιση της Ελληνικής Οικονομίας: Οι βιομηχανίες κλείνουν, είτε υποκαθιστούμενες από δραστηριότητες σε άλλους τομείς, είτε για να εγκατασταθούν εκεί όπου το κόστος λειτουργίας θα είναι χαμηλότερο και/ή οι δυνατότητες πώλησης μεγαλύτερες και εγγύτερες. Στην Ελληνική Οικονομίας εκτός της συνολικής τάσης στις τελευταίες δεκαετίες, η οποία εντάσσεται στην ευρύτερη αναδιάρθρωση των ευρωπαϊκών οικονομιών, το φαινόμενο εντάθηκε τα τελευταία επτά έτη, αποτέλεσμα της σκόπιμης πολιτικής «εσωτερικής υποτίμησης» που επιβλήθηκε.

Αποπληθωρισμός: Το αντίθετο του πληθωρισμού. Στον αποπληθωρισμό ή αρνητικό πληθωρισμό οι τιμές πέφτουν και η αγοραστική δύναμη του χρήματος ανεβαίνει. Με τον χαρακτηρισμό αποπληθωριστικά μέτρα εννοούμαι τα μέτρα οικονομικής πολιτικής με στόχο την πτώση των τιμών προς ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης και αύξησης της ανταγωνιστικότητας (βάση χαμηλής τιμής).

Βιωσιμότητα του χρέους: Τις περισσότερες φορές η βιωσιμότητα (sustainability) του χρέους σχετίζεται με έναν σταθερό λόγος χρέους (D) προς ΑΕΠ (Y) ή γενικότερα με έναν λόγο τέτοιο ώστε το χρέος να μπορεί να εξυπηρετηθεί μακροπρόθεσμα. Για να αντιληφθούμε τη έννοια της διατηρησιμότητας του χρέους θα πρέπει αρχικά να κατανοήσουμε τον τρόπο εξέλιξης του. Η συνθήκη μακροπρόθεσμης ευστάθειας (σταθεροποίησης) του χρέους διατυπώνεται με την ανισότητα, (G – T)/Y ≤ (D/Y)·(g – r) όπου G είναι η συνολική ετήσια κρατική δαπάνη, Τ είναι τα συνολικά ετήσια φορολογικά έσοδα, (G – T) είναι το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, g η διαχρονική τάση αύξησης του ΑΕΠ και r το επιτόκιο των κρατικών ομολόγων. Σημαντικό είναι ότι αν τα επιτόκια δανεισμού είναι μεγαλύτερα από τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ τότε το χρέος συσσωρεύεται. Τέλος η ύπαρξη ελλειμάτων και όχι πρωτογενών πλεονασμάτων οδηγεί επίσης σε συνεχή αύξηση του χρέους.

«Δανειστές» : Στο 1ο Μνημόνιο (Μάιος 2010 – Δεκέμβριος 2011) αναφέρονται το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι τρεις θεσμοί το 2010 συγκρότησαν από κοινού έναν μηχανισμό «στήριξης» για την Ελλάδα. Ακολούθως στο 2ο Μνημόνιο (Μάρτιος 2012 – Ιούνιος 2015) στους δανειστές της Ελλάδας προστέθηκε και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Τα κεφάλαια για το 3ο Μνημόνιο (Αύγουστος 2015 – Αύγουστος 2018) προέρχονται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).

Δημιουργική Ασάφεια: Είναι η αμφιλεγόμενη – ασαφής διατύπωση των όρων μιας συμφωνίας, έτσι ώστε κάθε πλευρά να μπορεί να τους ερμηνεύσει όπως θέλει. Ο όρος «δημιουργική ασάφεια» κρατάει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Ο «εφευρέτης» του όρου ήταν ο Αμερικανός πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ. Ο Κίσινγκερ όρισε ως δημιουργική ασάφεια σε μια συμφωνία την ηθελημένα ασαφή ή αμφίσημη με αφαίρεση των σημείων αιχμής διατύπωση, ώστε όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές να μπορούν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία για το περιεχόμενο και άρα να καταστεί δυνατόν να την υπογράψουν (Μάμακ, Αυγή). Η έννοια της δημιουργικής ασάφειας έγινε ευρέως γνωστή στην Ελλάδα από τον πρώην υπουργό οικονομικών, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, κο Γιάνη Βαρουφάκη.

Δημιουργική Λογιστική: Εκμετάλλευση της απουσίας κάποιας αρχής, προτύπου ή κανονισμού ή στην επιλογή επιτρεπτών λογιστικών μεθόδων, όχι όμως των πιο κατάλληλων για τη δεδομένη περίπτωση, προκειμένου να εμφανίσουν μια συγκεκριμένη εικόνα της επιχείρησης, του νοικοκυριού, του κράτους ή της χώρας στις οικονομικές καταστάσεις. Επομένως η εφαρμογή της δημιουργικής λογιστικής δεν αποτελεί πάντοτε και κατ’ ανάγκη «παρανομία» ή απόκλιση από τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (Δ.Λ.Π.) ή Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (Δ.Π.Χ.Π.). Χαρακτηριστικός στόχος της δημιουργικής λογιστικής είναι να διογκωθούν τα κέρδη. Οι πιο συνηθισμένες μορφές δημιουργικής λογιστικής είναι η χρηματοδότηση εκτός ισολογισμού (off balance sheet financing) και ο εξωραϊσμός των οικονομικών καταστάσεων (window dressing). Ο όρος επανήλθε στην επικαιρότητα κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Κρίσης, καθώς έρευνες έδειξαν πως η Ελλάδα χρησιμοποίησε τη «δημιουργική λογιστική» ώστε να εμφανίσει τη περίοδο 2000 έως το 2002 δημοσιονομικό έλλειμα μικρότερο του 3% και να ενταχθεί στην Ευρωζώνη.

Δημοκρατικό Έλλειμμα: Η έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης στις πολιτικές αποφάσεις ή ευρύτερα, ο ελλιπής δημοκατικός χαρακτήρας ενός πολιτεύματος. Προφανώς, δεδομένης του πολυεπίπεδου και του πολυδιάσταστου της έννοιας «δημοκρατία», αντιστοίχως είναι δύσκολο να ορίσει κανείς το έλλειμμά της. Προσφάτως χρησιμοποιείται για την περιγραφή της άποψης που υποστηρίζει ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεών τους στερούνται δημοκρατικής νομιμοποίησης.

Δημόσιες Δαπάνες: Οι δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών τις οποίες πραγματοποιούν η τοπική αυτοδιοίκηση και η κεντρική κυβέρνηση. Διακρίνονται σε δαπάνες για: (1) αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων της δημόσιας κατανάλωσης και των δημοσίων επενδύσεων, (2) μεταβιβαστικές πληρωμές που αποτελούνται από μεταβιβάσεις εισοδήματος (συντάξεις, κοινωνικές παροχές) και κεφαλαίου (π.χ. δάνεια για απόκτηση πρώτης κατοικίας και επιχειρηματικού παγίου κεφαλαίου).

Δημόσιο Έλλειμμα ή Πλεόνασμα (Fiscal deficit / surplus): Δημοσιονομικό πλεόνασμα είναι η θετική διαφορά μεταξύ δημόσιων εσόδων και δημοσίων εξόδων. Αντιθέτως, όταν τα δημόσια έξοδα είναι μεγαλύτερα από τα δημόσια έσοδα, υπάρχει δημοσιονομικό έλλειμα. Επίσης γίνεται η διάκριση σε πρωτογενές έλλειμμα και συνολικό έλλειμμα. Το πρωτογενές δεν περιλαμβάνει τους τόκους για την εξυπηρέτηση του χρέους. Είναι η διαφορά ανάμεσα στις τρέχουσες δαπάνες και τα τρέχοντα έσοδα (από φόρους κ.λπ.), μέσα σε μια συγκεκριμένη περίοδο.

Δημόσιο Χρέος: Δημόσιο Χρέος είναι το σύνολο των οφειλών σε χρηματικές μονάδες του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται από έτος σε έτος κατά το ποσό που ο ετήσιος κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα, ή αντιστρόφως μειώνεται κατά το ποσό που παρουσιάζει πλεόνασμα (βλέπε βιωσιμότητα δημοσίου χρέους).

Δημοψήφισμα (referendum): Η διαδικασία άμεσης ψηφοφορίας ολόκληρου του εκλογικού σώματος, προκειμένου να επικυρωθεί ή να απορριφθεί μια πρόταση που έχει ιδιαίτερη σημασία για ένα κράτος. Δημοψηφίσματα διοργανώνονται συνήθως για σημαντικά ζητήματα, όπως για την υιοθέτηση νέου Συντάγματος, την επικύρωση νέας Συνθήκης, κ.λπ. Το Ελληνικό Δημοψήφισμα του 2015 προκηρύχθηκε στις 28 Ιουνίου του 2015 (ΦΕΚ Α΄ 63) και διεξήχθη μία εβδομάδα αργότερα, στις 5 Ιουλίου με ερώτημα αν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας (3ο Μνημόνιο) των τριών Θεσμών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Δ.Ν.Τ.) η οποία προτάθηκε στις 25 Ιουνίου. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν η απόρριψη της πρότασης του σχεδίου συμφωνίας με ποσοστό 61,3%. Το δημοψήφισμα του 2015 ήταν το πρώτο από το 1974 και το μοναδικό στη σύγχρονη ελληνική ιστορία που δεν αφορούσε τη μορφή του πολιτεύματος.

Διεθνείς Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου: Ο διεθνής (νοητός) χώρος διεκπεραίωσης των συναλλαγών χρήματος και χρηματοοικονομικών τίτλων (παράγωγα, μετοχές και ομόλογα). Αντλούνται κεφάλαια (αγορές κεφαλαίων), μετακυλίονται κινδύνοι (αγορές παραγώγων) και διενεργούνται διεθνείς συναλλαγές (αγορές συναλλάγματος). Στο πλαίσιό τους έρχονται σε επαφή εκείνοι που αναζητούν κεφάλαια με εκείνους που διαθέτουν. Διακρίνονται σε (1) αγορές κεφαλαίων (χρηματιστηριακές αγορές μέτοχών και αγορές ομολογιών), (2) αγορές εμπορευμάτων, (3) αγορές χρήματος, οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης χρέους και επένδυσης, (4) αγορές εργαλείων διαχείρισης χρηματοοικονομικού κινδύνου, (5) ασφαλιστικές αγορές, οι οποίες διευκολύνουν την ανακατανομή των διάφορων κινδύνων και (6) αγορές συναλλάγματος. Επίσης οι αγορές κεφαλαίων διακρίνονται σε πρωτογενείς και σε δευτερογενείς. Στις πρωτογενείς αγορές αγοράζονται και πωλούνται νεοεκδιδόμενοι τίτλοι ενώ στις δευτερογενείς οι επενδυτές έχουν τη δυνατότητα να πωλήσουν τίτλους που κατέχουν ή να αγοράσουν τίτλους που έχουν εκδοθεί προηγούμενα.

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – ΔΝΤ (International Monetary Fund – IMF): Διεθνής οργανισμός ο οποίος επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα παρακολουθώντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα ισοζύγια πληρωμών προσφέροντας οικονομική και τεχνική βοήθεια όταν του ζητηθεί. Το ΔΝΤ ιδρύθηκε στις 27 Δεκεμβρίου του 1945 κατόπιν συνομολόγησης 29 Χωρών που είχαν συμβάλει στο 80% του κεφαλαίου. Στα μέσα του 2010, καθώς το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας για το 2009 ήταν σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να αμφισβητείται η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Ο φόβος για στάση πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου οδήγησε στη προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. H ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό των τριών θεσμών έγινε στις 23 Απριλίου 2010 από τον πρώην πρωθυπουργό, Γεώργιο Α. Παπανδρέου.

Δραχμή: Εθνικό νόμισμα (νομισματική μονάδα) της Ελλάδας ως το 2002.

Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας: Η Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. υπογράφεται από την ΓΣΕΕ και τις εργοδοτικές οργανώσεις και καθορίζει τους ελάχιστους όρους εργασίας, μισθών και ημερομισθίων στον ιδιωτικό τομέα. Οι αποδοχές του μισθωτού δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι κατώτερές της. Εκτός της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε., άλλες συμβάσεις εργασίας είναι οι Ατομικές, Εργοστασιακές, Εταιρικές-Επιχειρηματικές, Κλαδικές και Συλλογικές.

Έκτακτη Εισφορά Αλληλεγγύης: Έκτακτο μέτρο προσωπικής φορολόγησης, το οποίο δικαιολογείται από την ανάγκη ανταπόκρισης του κράτους στις ανάγκες των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων λόγω της κρίσης.

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ): είναι η κεντρική τράπεζα των 19 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Η ΕΚΤ είναι ένα από τα επίσημα θεσμικά όργανα της ΕΕ και αποτελεί τον πυρήνα του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού για την τραπεζική εποπτεία. Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ) είναι το ευρωπαϊκό σύστημα τραπεζικής εποπτείας το οποίο περιλαμβάνει την ΕΚΤ και τις εθνικές εποπτικές αρχές των συμμετεχουσών χωρών.

Ελάφρυνση Χρέους: μπορεί να επιτευχθεί (1) με την Επιμήκυνση Χρέους, δηλαδή την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του. Πρόκειται ουσιαστικά για την θέσπιση μικρότερων ετήσιων δόσεων τοκοχρεολυσίων και την συνεπαγόμενη αποπληρωμή σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η επιμήκυνση έχει λιγότερες συνέπειες για τους κατόχους των ομολόγων (τα ασφαλιστικά ταμεία και τις τράπεζες- ελληνικές και ξένες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ). (2) με την αλλαγή (μείωση) των επιτοκίων και (3) την ονομαστική μείωση του χρέους, το ονομαζόμενο «κούρεμα», δηλαδή την παραγραφή ενός μέρους του χρέους (π.χ. με μείωση της τιμής των ομολόγων). Υπάρχει και η έννοια της επιλεκτικής ελάφρυνσης, όπου τα παραπάνω εφαρμόζονται για συγκεκριμένο μέρος του χρέους.

Ενυπόθηκα Στεγαστικά Δάνεια: Χορηγούνται με υποθήκη κατοικιών. Ο όρος συνδέθηκε με το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης των ΗΠΑ λόγω της αδυναμίας ελέγχου χορήγησης ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης (subprime loans). Τα δάνεια αυτά χορηγήθηκαν σε δανειολήπτες με χαμηλό εισόδημα, οι οποίοι δυσκολέυονταν να τα αποπληρώσουν. Επιπρόσθετα αποτέλεσαν τίτλους δευτερογενών συναλλαγών, δηλαδή μεταπωλούνταν μεταξύ χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων δημουργώντας αναντίκρυστες υπεραξίες. Όταν κάποια στιγμή προέκυψε μερική αδυναμία αποπληρωμής τους από του δανειζόμενους, προκλήθηκαν τεράστιες απώλειες στις αξίες των υποθηκών και η κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων επεκτάθηκε στα ομόλογα, και στις εταιρείες ασφάλισης και αντασφάλισης χρεογράφων, δημιουργώντας χρηματοπιστωτική ασφυξία.1

Εξυπηρέτηση Χρέους: Η δυνατότητα να ανταπεξέρχεται ο δανειζόιμενος – ιδιώτης, επιχείρηση, τράπεζα, κράτος – στις περιοδικές υποχρεώσεις του (τόκοι και χρεολύσια) που προκύπτουν από τη σχετική δανειακή σύμβαση.

Κοινωνικό Επίδομα – Εισόδημα Αλληλεγγύης: Επιδόματα εφάπαξ και ασυνεχούς χαρακτήρα που αποσκοπούν στην (οριακή) κάλυψη αναγκών ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, ή ομάδων που έχουν επηρεασθεί βίαια από την κρίση και είναι στα όρια της αποδεκτής διαβίωσης.

Εσωτερική Υποτίμηση: Βίαιη αποπληθωριστική πολιτική, προσπάθεια μείωσης των εγχώριων τιμών μέσω περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής (πολιτική λιτότητας). Σκοπός η μείωση κυρίως του εργατικού κόστους αλλά και του κόστους των ακινήτων σε ολόκληρο το εύρος της οικονομίας. Η έννοια χρησιμοποιείται σε αντιπαράθεση με τη «συναλλαγματική υποτίμηση», δηλαδή την υποτίμηση του νομίσματος προκειμένου να καταστεί φθηνότερη η εγχώια παραγωγή σε όρους ξένων νομισμάτων.

Ευρωζώνη: Οικονομική και Νομισματική Ένωση που αποτελείται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν οικειοθελώς υποκατασταστήσει το εθνικό τους νόμισμα με το ευρώ (€) ως το κοινό τους νόμισμα και μοναδικό νόμιμο χρήμα.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Εκτελεστικό όργανο της ΕΕ. Είναι το μόνο αρμόδιο όργανο για την κατάρτιση προτάσεων για νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, και εφαρμόζει τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ.

Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση: Η επέκταση της γεωγραφικής, οικονομικής και πολιτικής ενότητας των ευρωπαϊκών εθνών και κρατών.

Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ): Η τράπεζα για την χρηματοδότηση των (μεγάλων) επενδυτικών έργων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η «επενδυτική» τράπεζα της ΕΕ δανείζεται χρήματα από τις κεφαλαιαγορές και στη συνέχεια τα διαθέτει με τη μορφή δανείων υπό ευνοϊκούς όρους σε σχέδια που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ. Περίπου το 90% των δανείων χορηγούνται εντός της ΕΕ. Κανένα μέρος των χρημάτων δεν προέρχεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η ΕΤΕ χορηγεί δάνεια άνω των 25 εκατ. ευρώ. Όταν πρόκειται για μικρότερα δάνεια, ανοίγει πιστωτικές γραμμές για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τα οποία στη συνέχεια χορηγούν δάνεια σε πιστωτές.

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Αποτελεί ένα από τα τρία κύρια όργανα που συμμετέχουν στη θέσπιση της νομοθεσίας της ΕΕ μαζί με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιπροσωπεύει τους πολίτες της ΕΕ και εκλέγεται άμεσα από αυτούς.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο της ΕΕ: Είναι το κατεξοχήν διακυβερνητικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διάδοχο των συνόδων κορυφής και αποτελείται από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι το βασικό όργανο λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Στο Συμβούλιο, συνεδριάζουν οι υπουργοί όλων των κρατών μελών της ΕΕ για να συζητήσουν, να τροποποιήσουν και να θεσπίσουν νομοθετικές πράξεις και να συντονίσουν πολιτικές.

«Θεσμοί»: το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι τρεις θεσμοί που από το 2010 συγκροτούν από κοινού το μηχανισμό «στήριξης» / χρηματοδότησης της Ελληνικής Οικονομίας. Τελευταία σε αυτούς προστίθεται και ο ESM.

Ιδιωτικοποίηση/ Αποκρατικοποίηση: η διαδικασία πώλησης δημοσίων επιχειρήσεων και δημόσιας περιουσίας στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, διασταλτικά, εννοούμε το άνοιγμα στην ιδιωτική πρωτοβουλία τομέων παραγωγής και διάθεσης δημοσιών αγαθών, καθώς και τομέων ευθυνών του κράτους.

Ισοδύναμα μέτρα: Μέτρα τα οποία υποστηρίζεται ότι θα εξισορροπήσουν τη δημοσιονομική επίπτωση που θα έχουν πολιτικές, τις οποίες προτιμά η ελληνική κυβέρνηση, αλλά διαφοροποιούνται από τα προβλεπόμενα στο μνημόνιο.

Ισοζύγιο πληρωμών: Ο λογαριασμός στον οποίο καταγράφονται όλες οι οικονομικές συναλλαγές που διενεργεί μια χώρα με το εξωτερικό. Οι βασικές κατηγορίες συναλλαγών που περιέχει το ισοζύγιο πληρωμών είναι αυτές των αγαθών, των υπηρεσιών, των πρωτογενών εισοδημάτων, των δευτερογενών εισοδημάτων (πρώην τρεχουσών μεταβιβάσεων), των κεφαλαίων (πρώην μεταβιβάσεων κεφαλαίου) και των χρηματοοικονομικών συναλλαγών.

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών: Αποτελεί βασικό μέγεθος του ισοζυγίου πληρωμών και είναι το άθροισμα των ισοζυγίων (εισπράξεις μείον πληρωμές) των αγαθών (εμπορικό ισοζύγιο), των υπηρεσιών (ισοζύγιο υπηρεσιών), των πρωτογενών εισοδημάτων (ισοζύγιο εισοδημάτων) και των δευτερογενών εισοδημάτων (ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων). Είναι ο λογαριασμός του οποίου το υπόλοιπο, εάν είναι θετικό, αντανακλά την καθαρή επένδυση της χώρας στο εξωτερικό, ενώ, εάν είναι αρνητικό, αντανακλά την καθαρή επένδυση στη χώρα από το εξωτερικό. Ειδικότερα, (1) στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών αποτυπώνεται η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών εμπορευμάτων μιας χώρας και των αντίστοιχων εισαγωγών της. (2) αντιστοίχως στο ισοζύγιο υπηρεσιών καταγράφονται οι χρηματικές ροές που προκύπτουν από συναλλαγές κατοίκων Ελλάδος με μη κατοίκους, με αντικείμενο τη μεταξύ τους παροχή υπηρεσιών. Σύμφωνα με τη νέα μεθοδολογία της 6ης έκδοσης του εγχειριδίου του ΔΝΤ για το Ισοζύγιο Πληρωμών, οι αξίες της επεξεργασίας και της επισκευής αγαθών αναταξινομούνται από τα αγαθά στις υπηρεσίες. (3) στο ισοζύγιο πρωτογενών εισοδημάτων καταγράφονται οι χρηματικές ροές που σε εισοδήματα από εργασία, από άμεσες επενδύσεις, από επενδύσεις χαρτοφυλακίου και από λοιπές επενδύσεις (τόκοι, μερίσματα, κέρδη), ενω στο ισοζύγιο δευτερογενών εισοδημάτων απεικονίζονται οι μονομερείς εισπράξεις και πληρωμές μεταξύ κατοίκων της χώρας και μη κατοίκων που δεν συνδέονται με επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Τέλος (4) το Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων περιλαμβάνει τις άμεσες επενδύσεις, τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου και τις μεταβολές συναλλαγματικών διαθεσίμων.

Κατώτατος Μισθός: Ο κατώτατος μισθός είναι η χαμηλότερη ωριαία, ημερήσια ή μηνιαία αμοιβή που οι εργοδότες μπορούν νόμιμα να καταβάλλουν στους εργαζομένους.

Κίνημα «Δεν Πληρώνω»: Αναπτύχθηκε στην Ελλάδα το 2009, ξεκικώντας ως ένα κίνημα ανυπακοής κυρίως στο καθεστώς των διοδίων των εθνικών δρόμων. Τον Μάρτιο του 2012 ιδρύθηκε κόμμα με το ίδιο όνομα. Στις Βουλευτικές Εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 συμμετείχε με υποψηφίους και ψηφοδέλτια σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες της χώρας.

Κίνημα της Πατάτας: Κίνημα αυτοοργάνωσης των παραγωγών αγροτικών προϊόντων με τους καταναλωτές που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα το 2012, προκειμένου να φτάνουν τα αγροτικά προϊόντα απ’ ευθείας στους καταναλωτές, χωρίς τη μεσολάβηση εμπόρων, με στόχο την παράκαμψη της ενδιάμεσης κερδοσκοπίας και τη μείωση των τιμών.

Κόκκινα Δάνεια: μη εξυπηρετούμενα δάνεια (βλέπε εξυπηρέτηση χρέους), δηλαδή τα δάνεια των οποίων πολλές από τις περιοδικές υποχρεώσεις των δανειζομένων (τόκοι και χρεολύσια) δεν έχουν καλυφθει.

Κουαρτέτο: Όρος που χρησιμοποιήθηκε από τα ΜΜΕ για την παρουσίαση των τεσσάρων εκπροσώπων των «Θεσμών»: Ντέλια Βελκουλέσκου (ΔΝΤ), Ράσμους Ρέφερ (ΕΚΤ), Ντέκλαν Κοστέλο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή), Νικολά Τζαμαρόλι (ESM).

Κούρεμα Χρέους : Βλέπε «Ελάφρυνση χρέους».

Κούρεμα Καταθέσεων: Βλέπε «Bail in».

Κρίση Οικονομική : Φαινόμενο κατά το οποίο μια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια αρνητική μεταβολή, δηλαδή απόλυτη μείωση της (πραγματικής) οικονομικής της δραστηριότητας, του συνόλου του πλούτου που παράγει (ΑΕΠ). Η οικονομική κρίση αναφέρεται στην πραγματική οικονομία και όχι μόνο στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Κρίση Συστημική: Η κρίση ενός συστήματος η οποία είναι συνολική- καθολική, δεν περιορίζεται ούτε τοπικά ούτε χρονικά. Εν προκειμένω, με τον όρο συστημική κρίση εννούμε σήμερα τη βαθύτερη κρίση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας. Επιμέρους στοιχεία αυτής αποτελούν, η αναντίκριστη υπερσυσσώρευση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου διεθνώς, η ενδογενώς προκαλούμενη αποεμπορευματοποίηση της παραγωγής (απόρροια της τεχνολογικής επιτάχυνσης), η υποκατάσταση της αστικοδημοκρατικής νομιμοποίησης από την τεχνοκρατική κλπ.

Κρίση Χρηματοπιστωτική: Οικονομική κρίση στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό τομέα. Τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται ως βραχυχρόνια και στοχαστική.

Κυβέρνηση τεχνοκρατών: κυβέρνηση που απολαμβάνει διακομματική (συνήθως) υποστήριξη και αποτελείται από στελέχη που δεν έχουν αναγκαστικά εκλεγεί στις πρόσφατες κοινοβουλευτικές εκλογές, αλλά θεωρούνται ως κατάλληλα εκπαιδευμένοι και με την κατάλληλη εμπειρία για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων.

«Λεφτά υπάρχουν»: χαρακτηριστική φράση του Γιώργου Παπανδρέου την προεκλογική περίοδο του 2009. Η φράση χρησιμοποιήθηκε σαρκαστικά στο πλαίσιο του δημοσίου διαλόγου, καθώς μετά τις δηλώσεις αυτές και τη νίκη στις εκλογές που ακολούθησαν, η Ελλάδα προσέφυγε στο Μηχανισμό των Μνημονίων.

Ληξιπρόθεσμα χρέη/οφειλή: Το χρηματικό ποσό που οφείλει από νόμιμη αιτία ο οφειλέτης προς τον δανειστή και το οποίο έπρεπε να έχει καταβληθεί σε συγκεκριμένη ημέρα ή σε ορισμένη προθεσμία. Συνήθως προκύπτει από αθέτηση των συμφωνημένων περιοδικά επαναλαμβανόμενων τοκοχρεολυτικών δόσεων εξυπηρέτησης δανείων.

Λιτότητα: Εννοούμε την άσκηση μιας πολιτικής, η οποία έχει ως στόχο την επίτευξη της «εσωτερικής υποτίμησης» (βλέπε παραπάνω στην επεξήγηση αυτού του όρου), καθώς και την σύντομη επαναφορά των δημοσιονομικών μεγεθών σε ισορροπία, κλείνοντας τα ελλείμματα και επιτυγχάνοντας πλεονάσματα προς αποπληρωμή των συσσωρευμένων χρεών. Βεβαίως στο επίπεδο της διαχείρισης των ελλειμμάτων του δημοσίου, προκύπτει το εξής διττό πρόβλημα: από τη μια η πολιτική λιτότητας οδηγεί στον φαύλο κύκλο της ύφεσης και της πρόσθετα προκαλούμενης επιδείνωσης των δημοσιονομικών μεγεθών. Από την άλλη, καθώς επιδιώκεται συνήθως μέσω μέτρα οριζοντίων περικοπών και φοροεπιδρομών, προκαλεί μια βίαιη αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος των πιο αδύναμων κοινωνικών ομάδων και τάξεων.

Μεσοπρόθεσμα: μέτρα που που αναμένεται να υλοποιηθούν στη μέση ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος. Στο πλαίσιο των μνημονίων ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει τα μέτρα που υλοποιούνται και αποσκοπούν σε αποτελέσματα που θα εμφανισθούν κατά τη συνολική χρονική διάρκειά του. Πιο ειδικά, σε συνάρτηση με τη συζήτηση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αφορούν σε μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις αναδιάρθρωσής του (βλέπε παραπάνω την «ελάφρυνση χρέους»).

Μεταρρυθμίσεις: Ειδικότερα, εννοούμε τις δομικές, θεσμικές αλλαγές και τις διαρθρωτικές δημοσιονομικές ρυθμίσεις που επιβάλλονται με την υπογραφή των Μνημονίων. Πιο συνολικά, η συζήτηση για τη «μεταρρυθμιστική πολιτική» εντάθηκε στη χώρα πριν από την περίοδο των μνημονίων, αναγνωρίζοντας την ανάγκη ριζικών αλλαγών στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι, στην θεσμική δομή και λειτουργία της. Η βασική κριτική συνίσταται στο ότι ο χαρακτηρισμός «μεταρρυθμιστική» δεν αρκεί για να προσδιορίσει το περιεχόμενο μιας πολιτικής πρότασης, καθώς, πέρα από την αναγνώριση της ανάγκης για αλλαγή, αυτή μπορεί να συντελεστει σε πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις.

Μισθολογικές Περικοπές: Οι μειώσεις των ωριαίων, ημερήσιων ή μηνιαίων αμοιβών που επιβάλλονται άμεσα ή έμμεσα, είτε με διοικητικά μέτρα ή μέσω της «απελευθέρωσης» της αγοράς εργασίας.

Μνημόνιο: Επίσημο διπλωματικό έγγραφο συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας με τους «Θεσμούς», για τα μέτρα που συμφωνείται ότι πρέπει να ληφθούν προκειμένου η πρώτη να λάβει οικονομική ενίσχυση (δανεισμό).

Οίκοι Αξιολόγησης (Rating Agencies): Εταιρίες που αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητα κρατών και επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόκειται για τις Standard & Poor’s (S&P), Moody’s και Fitch. Η S&P και η Moody’s έχουν έδρα στις ΗΠΑ, ενώ η Fitch διαθέτει κεντρικά γραφεία τόσο στη Νέα Υόρκη, όσο και στο Λονδίνο και ελέγχεται από την γαλλική FIMALAC.

Οικονομική Ανάπτυξη: Πολυδιάστατος όρος – εννοούμαι την ποσοτική αύξηση του παραγώμενου πλούτου σε μια κοινωνία αλλά και τη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του, τη βελτίωση της διανομής του – περιφερειακά και ταξικά, την εξασφάλιση ίσως ευκαιριών και επιπέδων αποδεκτής διαβίωσης, την επίτευξη της κοινωνικής δικαιοσύνης, της πολιτισμικής συνεχούς εξέλιξης και της περιβαλλοντικής και οικονομικής βιωσιμότητας.

Οικονομική Μεγέθυνση: Η θετική μεταβολή (θετικός ρυθμός μεταβολής) του πραγματικού κατά κεφαλήν προϊόντος μιας οικονομίας. Η οικονομική μεγέθυνση αναφέρεται σε ποσοτικές μεταβολές και δεν πρέπει να συγχέεται με την έννοια Οικονομική Ανάπτυξη, της οποίας αποτελεί μια απλώς διάσταση.

Ομόλογα: Ένα ομόλογο είναι ένα χρεόγραφο, για το οποίο ο εκδότης έχει την υποχρέωση να καταβάλει, στη λήξη της σύμβασης, την ονομαστική αξία αυτού και σε τακτά προκαθορισμένα διαστήματα ποσό χρημάτων/τόκους (το κουπόνι). Τα ομόλογα εκδίδονται για χρονικά διαστήματα καθορισμένης χρονικής διάρκειας. Ουσιαστικά αποτελούν τίτλους δανείων, τα οποία δεν αντλούνται από τις τράπεζες, αλλά από τις κεφαλαιαγορές (πολλές φορές με τη διαμεσολάβηση των τραπεζών).

Παράγωγοι Τίτλοι: Παράγωγος τίτλος (derivative security/asset) είναι ο τίτλος του οποίου η αξία εξαρτάται από την αξία άλλου τίτλου ο οποίος ονομάζεται υποκείμενος τίτλος (underlying security/asset). Πρόκειται για ένα συμβόλαιο, η αξία του οποίου εξαρτάται από την αξία κάποιου άλλου, για ένα αξιόγραφο, η τιμή του οποίου καθορίζεται με άμεσο τρόπο από την τιμή του υποκείμενου τίτλου. Τα πιο γνωστά παράγωγα προϊόντα είναι α) Τα Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forward Contracts), β) τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Future Contracts), γ) τα Δικαιώματα Προαίρεσης, δ) τα προϊόντα δανεισμού τίτλων και ανοιχτές πωλήσεις και ε) τα Swaps.

Πιστοληπτική Ικανότητα: Η ικανότητα ατόμων / επιχειρήσεων/ κρατών να ανταποκρίνονται στις δανειακές τους υποχρεώσεις, άρα και να συνάψουν νέα δάνεια.

Πληθωρισμός: Ο ρυθμός, δηλαδή το ποσοστό ανόδου του Γενικού Επιπέδου Τιμών μιας χώρας σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Πολυνομοσχέδιο: Νομοσχέδιο το οποίο συγκεντρώνει περισσότερες διατάξεις από μεγάλο εύρος παρεμβάσεων. Η τακτική των «πολυνομοσχεδίων» επιβκράτησε στη κοινοβουλευτική πρακτική στην περίοδο των «μνημονίων», καθώς η κυβέρνηση προσπάθησε να έχει τις λιγότερες πιθανές «απώλειες».

Προ-απαιτούμενα: Μέτρα που η υλοποίηση τους προαπαιτείται για την εκταμίευση των δόσεων των μνημονίων.

Προληπτική πιστωτική γραμμή: Η προληπτική πιστωτική γραμμή προέβλεπε την παροχή ενός ποσού το οποίο δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσει η χώρα, παρά μόνο σε περίπτωση αδυναμίας δανεισμού από τις αγορές. Στις 8 Νοεμβρίου 2014 η Ευρωζώνη αποφάσισε πως η ασφαλής και βιώσιμη επάνοδος της Ελλάδας στις αγορές προϋπέθετε τη λήψη προληπτικής χρηματοπιστωτικής συνδρομής από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (European Stability Mechanism – ESM), που θα είχε τη μορφή πιστωτικού ορίου με ενισχυμένους όρους (Enhanced Conditions Credit Line – ECCL), συνοδευόμενη από την συνομολόγηση ορισμένων προαπαιτούμενων. Η Προληπτική Πιστωτική Γραμμή θα λειτουργούσε μετά την 5η (θετική) αξιολόγηση του 2ου Μνημονίου, το οποίο έληγε, για μεν την Ευρώπη στις 31.12.2014 για δε το ΔΝΤ στις 31.03.2015.

Προσωρινή και Μερική Απασχόληση: οι δύο βασικές μορφές ευέλικτης ή ελαστικής απασχόλησης. Η προσωρινή απασχόληση αφορά σε συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου με εξ αρχής προσδιορισμένη ημερομηνία λήξης. Η μερική απασχόληση συνίσταται σε συμβάσεις όπου ο εργαζόμενος αποδέχεται εξ΄αρχής την απασχόλησή του για μειωμένο ωράριο, με αντίστοιχες μειωμένες αποδοχές. Η ευέλικτη απασχόληση προωθείται επιπρόσθετα από συνολικές ρυθμίσεις που ακυρώνουν τις έννοιες του 8ώρου και της πενθήμερης απασχόλησης και δίνουν τη δυνατότητα στον εργοδότη να προαρμόζει το χρόνο απασχόλησης. Η προώθηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης αποτελεί την πολιτική πρόταση σε συνέχεια της θεωρητικής ανάλυσης περί flexicurity, δηλαδή της υπόθεσης ότι η ενίσχυση της ευελιξίας των όρων απασχόλησης θα ενισχύσει τη σταθερότητα / βιωσιμότητα των θέσεων εργασίας. Οι επικριτές αυτής της άποψης υποστηρίζουν ότι αυτό που στην πραγματικότητα επιτυγχάνεται είναι η ευελιξία (flexibility) χωρίς τη διασφάλιση (security) των εργαζομένων, εξυπηρετώντας μόνο τα συμφέροντα της εργοδοσίας.

Πρωτογενές Πλεόνασμα: Τα έσοδα του κράτους να είναι περισσότερα από τα έξοδα, χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε στα τελευταία την εξυπηρέτηση του χρέους.

Στάση/Παύση Πληρωμών: εσωτερική/εξωτερική στάση πληρωμών σημαίνει αδυναμία από το κράτος να πληρώσει όλες τις υποχρεώσεις του προς το εσωτερικό/εξωτερικό.

Συστημικός Κίνδυνος: ο κίνδυνος που μπορεί να επηρεάσει τις αξίες ενός μεγάλου εύρους χρεογράφων, χαρτοφυλακίων και επενδύσεων, ενώ η εμβέλεια του μπορεί να καλύπτει μια συγκεκριμένη αγορά, μια χώρα ή ένα ολόκληρο οικονομικό σύστημα. Ο συστημικός κίνδυνος, σε αντίθεση με τον μη συστημικό, μπορεί να μετριαστεί μόνο μέσω της αντιστάθμισης κινδύνου (hedging) και είναι έμφυτος στην αγορά. Είναι επίσης γνωστός ως “μη διαφοροποιήσιμος κίνδυνος” (non diversifiable risk) ή “κίνδυνος αγοράς” (market risk).

Τέλος επιτηδευμάτων: Είδος έκτακτου φόρου που επιβλήθηκε σε όλους τους επαγγελματίες.

Τρόικα: βλέπε «Θεσμοί».

Υπερφορολόγηση: Φορολόγηση που είναι μεγαλύτερη από άλλες συγκρίσιμες περιοχές, κλάδους, χώρες και/ή φορολόγηση που ξεπερνά την φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων, μειώνοντας τα διαθέσιμα εναπομείναντα εισοδήματά τους κάτω από το όριο του αποδεκτού επιπέδου διαβίωσης.

Υποτίμηση / Ανατίμηση: Η μείωση / αύξηση της ανταλλακτικής αξίας (συναλλαγματικής ισοτιμίας) ενός νομίσματος σε σχέση με ένα συγκεκριμένο νόμισμα ή μία επιλεγμένη βάση. Η βάση μπορεί να είναι κάποιο από τα βασικά νομίσματα του κόσμου, η παγκόσμια τιμή του χρυσού ή κάποιο από τα λοιπά βασικά εμπορεύματα (π.χ. πετρέλαιο).

Ύφεση: Η μετάβαση από την κάθοδο στην άνοδο του οικονομικού κύκλου περνάει από τη φάση της ύφεσης, η οποία σημαίνει μείωση των ρυθμών μεγέθυνσης του κατα κεφαλήν ΑΕΠ, χωρίς απαραιτήτως αυτός να καταστεί αρνητικός (κρίση). Η φάση της ύφεσης χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη ανεργία, έλλειψη επενδύσεων και ανεπαρκή ζήτηση καταναλωτικών αγαθών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις που παράγουν τόσο καταναλωτικά όσο και κεφαλαιουχικά αγαθά έχουν αχρησιμοποίητη ή πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα. Η παραγωγή και τα εισοδήματα βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδό τους. Οι τιμές, αν δε μειώνονται, τουλάχιστον δεν αυξάνονται ή αυξάνονται ελάχιστα και τα κέρδη των επιχειρήσεων είναι χαμηλά έως αρνητικά. Το γενικό επιχειρηματικό κλίμα δεν είναι ευνοϊκό για την ανάληψη επενδύσεων και επικρατεί απαισιοδοξία για το μέλλον.

Χρεοκοπία (κρατική): Αλλιώς η πτώχευση ενός κράτους, η κατάσταση που μπορεί να περιέλθει αδυνατώντας να ανταποκριθεί στις οικονομικές του υποχρεώσεις, εσωτερικές και κυρίως εξωτερικές (π.χ. αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων χρεών της χώρας προς ξένες τράπεζες, ξένους επενδυτές ή ξένα κράτη).

 

1 Οι τράπεζες προκειμένου να αυξήσουν τις δυνατότητες χορήγησης περισσότερων δανείων, άρχισαν να τιτλοποιούν τα ενυπόθηκα δάνεια που είχαν χορηγήσει και να δημιουργούν ομόλογα, τα οποία πουλούσαν στη συνέχεια. Τιτλοποίηση συμβαίνει όταν μια ομάδα ομοειδών απαιτήσεων (π.χ. ενυπόθηκα δάνεια για αγορά κατοικίας ή δάνεια για αγορά αυτοκινήτων κλπ.) εκχωρούνται σε έναν άλλο οργανισμό (Οικονομική Οντότητα Ειδικού Σκοπού) ο οποίος εκδίδει χρεόγραφα χρησιμοποιώντας ως εξασφάλιση τις εκχωρηθείσες απαιτήσεις.