Το «οργανωμένο» κράτος μας μένει κάθε φορά μετεξεταστέο
Πέρσι «γιορτάσθηκαν» τα 100 χρόνια από την καταστροφική πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917. Σε λίγα χρόνια συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή. Ποιος θα περίμενε ότι στον 21ο αιώνα θα βλέπαμε ακριβώς τις ίδιες εικόνες βιβλικής καταστροφής φυσικού και αστικού τοπίου. Ότι αυτόκλητοι εθελοντές πλοιοκτήτες θα έσωζαν τις ζωές των πληγέντων, όπως και τότε από τα παράλια της Ιωνίας, την ύστατη στιγμή. Και ότι τόσοι πολλοί τελικά δε θα τα κατάφερναν, ότι περιουσίες θα χάνονταν για πάντα!
Το 1978 είχαμε το μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης, το 1997 τη μεγάλη πυρκαγιά του Σέιχ Σου. Όμως κάθε φορά που γίνεται μια μεγάλη καταστροφή, παρακολουθούμε τις ίδιες συζητήσεις. Προφανώς η πρόληψη και ο επιχειρησιακός σχεδιασμός δεν «πουλάνε» όσο οι εικόνες φρίκης και καταστροφής. Άσε που η πρόληψη απαιτεί σχεδιασμό, σκληρή δουλειά και εκπαίδευση, όχι μόνο από τις αρχές αλλά και τους ίδιους τους πολίτες.
Η πολιτική προστασία δεν είναι μια υπηρεσία που απλά συμπληρώνει ένα οργανόγραμμα της κυβέρνησης, της περιφέρειας του κάθε δήμου. Κι οι υπεύθυνοι της δεν μπορεί να είναι κάποια «στελέχη» που κάπου έπρεπε να διορισθούν!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συζήτηση που αφορά στις αλληλοκατηγορίες μεταξύ περιφέρειας, δήμων, διασωστών και απλών πολιτών, περί του σχεδίου εκκένωσης. «Δεν δόθηκε ποτέ εντολή εκκένωσης», «δεν υπήρχε χρόνος για εντολές», «με ποια μέσα θα δινόταν η εντολή;», «οι πολίτες αρνούνταν να αφήσουν τις περιουσίες τους», «αυτοκίνητα είχαν μπλοκάρει τη ΛΕΑ και δε χωρούσαν τα πυροσβεστικά και ασθενοφόρα».
Οι απαντήσεις κατακλύζουν το μυαλό μου, σκεπτόμενος με όρους ευνομούμενου κράτους. Την εντολή εκκένωσης δίνει ο επικεφαλής της επιχείρησης, όταν βλέπει ότι η φωτιά κατεβαίνει από το βουνό με ταχύτητα, λόγω ανέμου. Υπάρχουν μοντέλα πρόβλεψης και όφειλαν οι υπεύθυνοι να γνωρίζουν προς τα πού θα κατευθυνθεί ή πυρκαγιά. Θα έπρεπε να υπάρχουν (σε περιοχές υψηλού κινδύνου) σειρήνες και οι κάτοικοι να είναι ενημερωμένοι από τον εκάστοτε δήμο για το σχέδιο εκκένωσης. Επίσης, οφείλουν οι δήμοι να διεξάγουν ασκήσεις ετοιμότητας για καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Οδηγοί που μπλοκάρουν την ΛΕΑ θα έπρεπε να χάνουν απευθείας το δίπλωμά τους και να πληρώνουν ένα τσουχτερό πρόστιμο.
Και φυσικά χρειάζεται κοινή λογική… με ένα λάστιχο δεν μπορούμε να σταματήσουμε την πυρκαγιά, σε περίπτωση σεισμού δεν παίρνουμε το ασανσέρ, αν μπλοκάρουμε το δρόμο δεν περνάνε τα οχήματα έκτακτης ανάγκης.
Την ίδια ώρα στη Θεσσαλονίκη
Στον αντίποδα της πυρκαγιάς στην Αττική, σαν σενάριο βγαλμένο από ανέκδοτο, η Θεσσαλονίκη πνιγόταν. Για μια ακόμη φορά τους τελευταίους μήνες τα φρεάτια βούλωσαν, κάδοι παρασύρθηκαν και οι δρόμοι έγιναν ποτάμια, ενώ ένας άνθρωπος εγκλωβίστηκε στην οδό Σοφούλη. Το επιχειρησιακό σχέδιο πήγε περίπατο για πολλοστή φορά. Όπως και το Μάιο, που ο υπεύθυνος καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης αποφάσισε να στήσει το δικό του κέντρο επιχειρήσεων με δική του λίστα υπευθύνων, αγνοώντας το εγχειρίδιο δράσης. Ο Δήμαρχος της πόλης ΔΕΝ συμμετείχε καν σ’ αυτό!
Όπως τότε που «πάγωσε το αλάτι» και επικράτησε το απόλυτο κυκλοφοριακό χάος, γιατί δεν υπήρξε κανένας συντονισμός. Κύριως όμως δεν υπήρξε σχέδιο δράσης εκ των προτέρων παρόλο που είχαμε στα χέρια μας τις προβλέψεις της μετεωρολογικής υπηρεσίας.
Άραγε γνωρίζει ο κόσμος ότι η Θεσσαλονίκη δεν έχει πια καταφύγια; Στην απίθανη θεωρητικά περίπτωση ενός πολεμικού ή τρομοκρατικού χτυπήματος, ποια μέριμνα υπάρχει; Δεν ξέρουμε καν αν λειτουργούν οι λιγοστές σειρήνες που υπάρχουν στην πόλη. Αν θα πρέπει να ενημερωθούμε ότι κάτι κακό συμβαίνει από τις καμπάνες των εκκλησιών!
Αρνούμαστε να πάρουμε το μάθημά μας. Οι νεκροί από την πλημμύρα της Μάνδρας Αττικής, από τους σεισμούς σε τόσες περιοχές της χώρας, από τις πυρκαγιές κάθε χρόνο, δεν μας δίδαξαν τίποτα.
Υποδομές και πρόληψη είναι το κλειδί
Οι φυσικές καταστροφές έρχονται να ξεσκεπάσουν τα προβλήματα που εμείς έχουμε δημιουργήσει. Προφανώς και δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις φυσικές καταστροφές. Ούτε μπορούμε να σταματήσουμε το μένος της φύσης. Μπορούμε όμως να προσομοιώσουμε το χειρότερο σενάριο και να προετοιμαστούμε, ώστε να μην έχουμε άλλα θύματα.
Αφενός οι υποδομές για την αντιμετώπιση των φαινομένων και της μείωσης της ορμής τους είναι ένα βασικό ζητούμενο. Έχω καταθέσει πολλές φορές τις προτάσεις μου στο Δήμο για την αντιμετώπιση των πλημμυρών. Από ειδικά «απορροφητικά» υλικά δόμησης για πεζοδρόμια και δρόμους, δενδροφύτευση και πάρκα, μέχρι αποτελεσματικότερο καθαρισμό των φρεατίων και φυσικά συστηματική περισυλλογή των σκουπιδιών και των «βαρέων» που αποδυκνείονται καταστροφικά σε μια νεροποντή. Μέτρα για την προστασία και κυρίως τη συντήρηση του μοναδικού μας πνεύμονα πρασίνου, του Σέιχ Σου.
Αφετέρου, χρειάζεται άμεσα επικαιροποίηση των σχεδίων εκτάκτου ανάγκης, κατανομή ρόλων και πρωτόκολλο δράσης. Είναι αναγκαία η δημοσιοποίηση των στοιχείων που αφορούν τους δημότες, όπως τα σημεία συγκέντρωσης (ανά περίσταση), οι διαδρομές εκκένωσης και τα τηλέφωνα πρώτης ανάγκης. Είναι βασική ανάγκη η προληπτική εκπαίδευση των πολιτών σε καταστάσεις φυσικών καταστροφών και φυσικά οι ασκήσεις ετοιμότητας σε μια χώρα που ματώνει συνεχώς από τις ίδιες πληγές.
Σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, οι μεγάλες καταστροφές έχουν αποτελέσει αφετηρία για τη βελτίωση των υποδομών και τη συνεχή εξέλιξη σχεδίων σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Μου φαίνεται ότι μόνο στη χώρα μας επαναλαμβάνουμε συνεχώς τα ίδια λάθη, σαν από πείσμα να μην θέλουμε να αλλάξουμε. Όπως είχε πει ο Α. Αϊνστάιν, ο ορισμός της τρέλας είναι να επαναλαμβάνεις το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα.