Κ’ έρχεται τώρα κάποιος απ’ το πουθενά, μή «ειδικός» για τους τόσο «ειδικούς», και κάνει μια τελείως διαφορετική προσπάθεια. Έχει καταβροχθίσει –αυτό ειν’ ολοφάνερο– δεκάδες και ακόμα παραπάνω τόμους αχώνευτης ύλης, που μόνο «αθώα» δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται, έχει αντέξει στο διάβασμα της συστηματικης διαστρέβλωσης, της ηρωοποίησης δολοφόνων και συμπλεγματικών τυραννίσκων, εν ονόματι του «αγώνα» ή του «αντι-αγώνα», κάθε λογής μακελλάρηδων, μαζί και γνήσιων παλληκαριών, που σπάνια βρήκαν πλάτες «προβολής», και καλείται να τα βάλει σε μια σειρά, να τ’ αξιολογήσει με λίγα λόγια, να χωρίσει την ήρα από το στάρι, δίκαια κι αμερόληπτα. Και ποιό το αποτέλεσμα; Φαίνεται πως τάχει καταφέρει σε πολύ σοβαρό βαθμό.
Η Αντίσταση ήταν κάτι περισσότερο από τον αγώνα για απελευθέρωση. Το πρόβλημα είναι να προσδιορίσει κανείς αυτό το περισσότερο. Ήταν ένα καθοριστικό, γενικό χαρακτηριστικό; Ήταν ένα επιμέρους στοιχείο, ανάμεσα στα άλλα; Προέκυπτε πράγματι θέμα κοινωνικής επανάστασης, ως λύση των αντιθέσεων που υπήρχαν;
Αυτή η τάση ήταν υπαρκτή και έντονη σε ορισμένες περιοχές, αλλά δεν ήταν κυρίαρχη μέσα στο ΕΑΜ. Η διεύρυνση του ΕΑΜ, όπως υλοποιήθηκε τους πρώτους μήνες του 44, είχε ως θεμέλιο τη συνεργασία με τους Βρετανούς. Πιο σωστά, την αποδοχή της επικυριαρχίας των Βρετανών στην Ελλάδα. Χωρίς αυτή τη στρατηγική δέσμευση, το ΕΑΜ δεν θα είχε περιθώριο περαιτέρω ανάπτυξης και θα υπήρχε αντίστροφη πορεία αποδυνάμωσης. Το γεγονός ότι πολλά στελέχη του ΚΚΕ εξακολούθησαν να οραματίζονται μια επανάσταση τύπου 1917 και να συμπεριφέρονται αναλόγως, στηριζόμενα στα αντιφατικά μηνύματα που εξέπεμπε η κομματική ηγεσία, απλώς περιέπλεξε τα πράγματα. Εξακολουθεί να το κάνει και σήμερα, στις απόπειρες κατανόησης εκείνης της περιόδου.
Ο Πάνος Ζέρβας είναι οδοντίατρος, διδάκτορας ΑΠΘ, διευθυντής ΕΣΥ. Μπλόγκερ από το 2005. Στα 2006 τυπώθηκε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο Τα μυστικά του Κόλπου. Μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής του παραγωγής υπάρχει στο διαδίκτυο. Για τα ιστορικά θέματα που τον ενδιαφέρουν διατηρεί το ιστολόγιο «Σημειώσεις για τον Εμφύλιο».
Εργαστήριον η Ελλάς
Θεσμοί και καταστάσεις που δοκιμάστηκαν στην Ελλάδα από την Παλιγγενεσία έως τις ημέρες μας
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΙΔΕΩΝ [2-4 Νοεμβρίου 2020]
Το ερώτημα που τίθεται πολύ συχνά είναι αν η Ελλάδα ως ανεξάρτητο εθνικό κράτος, με δεδομένη τη διαδρομή της επί 200 χρόνια, είναι μια ιστορία επιτυχίας, ένα success story ή μια ιστορία αποτυχίας, ένα failed story. Είναι, προφανώς, δύσκολο και παρακινδυνευμένο να δώσουμε μια απάντηση απλή, ενιαία και οριστική, και μάλιστα μια απάντηση «επιστημονική».
Πρόκειται για μια συνολική πρόσληψη της ιστορίας του σύγχρονου ελληνικού κράτους που, όπως κάθε πρόσληψη, έχει έντονα στοιχεία ιδεολογικής χρήσης της ιστορίας ή, αν μη τι άλλο, προσωπικής προτίμησης. Θα μπορούσαμε όμως, με αξιώσεις ευρύτατης αποδοχής, να πούμε ότι η Ελλάδα των 200 ετών του ανεξάρτητου κρατικού της βίου είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία, καθόλου πληκτική ή μονότονη. Η Ελλάδα λειτούργησε όλη αυτήν τη μακρά περίοδο ως πεδίο, ως εργαστήριο στο οποίο δοκιμάσθηκαν, ή ακόμη και διαμορφώθηκαν, νέες καταστάσεις και νέοι θεσμοί, η χρήση των οποίων μεταφέρθηκε σε άλλες χώρες, ή επαναλήφθηκε στην Ελλάδα σε μεταγενέστερες ιστορικές φάσεις και υπό άλλες συνθήκες.
Το συνέδριο οργανώθηκε από τον «Κύκλο Ιδεών» στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 1821-2021» και διεξήχθη, λόγω της πανδημίας, διαδικτυακά, 2-4 Νοεμβρίου 2020. Εντάσσεται συνεπώς στο προοίμιο του επετειακού έτους 2021.
Ο τόμος περιλαμβάνει «πρακτικά», εμπεριέχει συνεπώς πολλά στοιχεία προφορικότητας που ελπίζουμε ότι διατηρούν τη γοητεία τους, ή εν πάση περιπτώσει λειτουργούν και σε τυπωμένη μορφή.