Πρέπει ένας υποψήφιος δήμαρχος να είναι ανεξάρτητος; Προφανώς και πρέπει να είναι, προφανώς και αυτό είναι στα αυτονόητα. Αλλά ανεξάρτητος από τι; Έχω την εντύπωση ότι η δημόσια συζήτηση έχει κολλήσει στη σύνδεση της ανεξαρτησίας, ή μάλλον καλύτερα της εξάρτησης, στο κομματικό χρίσμα, στην κομματική σημαία και στην κομματική υποστήριξη. Έτσι στο δήμο Πειραιά είναι ανεξάρτητος ο Γιάννης Μώραλης – ο Βαγγέλης Μαρινάκης δεν έχει το απόθεμα χρόνου να γίνει και δήμαρχος εξαιτίας των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων – και εξαρτώμενος ο Νίκος Μπελαβίλας γιατί έχει την υποστήριξη του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Συνεχίζοντας μία διαδρομή σε παραδείγματα ας πάμε στο δήμο της Αθηναίων. Ο Γιώργος Καμίνης το 2010 εκλέχτηκε δήμαρχος με τη «λευκή» σημαία της ανεξαρτησίας. Το 2017 ο Γιώργος Καμίνης που συμμετείχε στο… διαγωνισμό Αλιβιζάτου, για το ποιος θέλει να γίνει αρχηγός στο νέο – αβάφτιστο τότε – κόμμα της Κεντροαριστεράς, είναι το ίδιο πρόσωπο, δεν είναι συνωνυμία. Το ίδιο ισχύει για τον Απόστολο Τζιτζικώστα που το 2014 εκλέχτηκε περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας ως ανεξάρτητος – ή μάλλον καλύτερα ως «αντάρτης» – και μόλις ενάμιση χρόνο μετά διεκδίκησε στις εσωκομματικές εκλογές τη θέση του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας.
Αν βγούμε από τα όρια που βάζουν αυτοί που καθορίζουν τη δημόσια συζήτηση, αν μπούμε στις συζητήσεις που κάνουν οι πολλοί, θα συναντήσουμε εντελώς διαφορετικές ερμηνείες περί ανεξαρτησίας και εξαρτήσεων. Για παράδειγμα, στις δημοτικές εκλογές του 2014, το βασικό θέμα στο δήμο Αριστοτέλη, στη Χαλκιδική, ήταν το αν θα εκλεγεί δήμαρχος που θα ήταν ανεξάρτητος ή με εξαρτήσεις από την Ελληνικός Χρυσός. Αυτό μπορεί να φαίνεται – και είναι – κάπως πολύ μεγάλο αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα μικρότερα που καθορίζουν σε μία αυτοδιοικητική αναμέτρηση πλέγματα εξαρτήσεων και ανεξαρτησίας. Ας δούμε το θέμα του δημόσιου χώρου. Άλλοι θέλουν να τον υπερασπιστούν ως τέτοιο και άλλοι τον βλέπουν σαν ένα «άδειο χωράφι» που πρέπει να… αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων. Ή το θέμα της διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων. Άλλοι υποστηρίζουν τον νέο Εθνικό Σχεδιασμό – που συμβαδίζει με το ευρωπαϊκό πρότυπο – και άλλοι τάσσονται υπέρ του σχεδιασμού επιχειρηματικών συμφερόντων. Ποιοι είναι ανεξάρτητοι και ποιοι έχουν εξαρτήσεις;
Προφανώς η κομματική υποστήριξη – χρίσμα, σημαία – έχει και δεσμεύσεις. Υποθέτω ότι θα είναι πολύ δύσκολο για έναν υποψήφιο που έχει την υποστήριξη της Νέας Δημοκρατίας να ταχθεί κατά του αουτσόρσινγκ, για παράδειγμα στον τομέα της καθαριότητας, καθώς αυτή η πρακτική βρίσκεται στον πυρήνα της πολιτικής της σημερινής ηγεσίας του κόμματος. Αυτό βέβαια δεν είναι απόλυτο – ειδικά αν μιλάμε για εκλεγμένους δημάρχους – και το είδαμε στις εκλογές του 2014 όταν υποψήφιοι που είχαν το «γαλάζιο» χρίσμα, στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, τάχθηκαν κατά της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ παρόλο που ήταν μία κεντρική επιλογή της κυβέρνησης Σαμαρά.
Άρα; Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κάποιο… μηχάνημα που μετράει την ανεξαρτησία ενός/μίας υποψηφίου δημάρχου. Η κομματική υποστήριξη δεν είναι, αυτονόητα, κάποιου είδος ρετσινιά, δεν είναι κάποιο στίγμα. Το θέμα της ανεξαρτησίας ή των εξαρτήσεων κρίνεται αλλού. Βασικά στο πρόγραμμα, στα αυτοδιοικητικά – ταπεινά ή μη – ελατήρια, στην ύπαρξη ή μη σχέσεων με επιχειρηματικά συμφέροντα και προφανώς στο καθαρό μέτωπο.